Showing posts with label hridayesh tripathy. Show all posts
Showing posts with label hridayesh tripathy. Show all posts

Wednesday, September 07, 2022

7: Hridayesh Tripathy

कुर्थादेखि बिजलपुरासम्म रेल गुडाउने तयारी
महन्थ ठाकुर बारा ४ बाट सिफारिस, सोनल ४ को ‘ख’ बाट सिफारिस

Sunday, August 07, 2022

शक्ति सन्तुलन र अब को चुनाव

केपी ओली र प्रचंड ले आफ्नो केमिस्ट्री यति सारहो बिगारे कि एमाले र माओवादी को चुनावी गठबंधन हुने कुनै संभावना छैन। 

सत्ताधारी पाँच दल को गठबन्धन हुने हो भने सबैभन्दा बढ़ी फाइदा कांग्रेस लाई हुनेवाला छ। त्यही सत्ताधारी पाँच दल को गठबन्धन भित्र कांग्रेस बाहेक का चार दल को गठबन्धन भित्र मिनी गठबन्धन हुन्छ भने सबैभन्दा बढ़ी फाइदा प्रचंड लाई हुनेवाला छ। 

तर यी त भए शक्ति सन्तुलन का कुरा। मुद्दा कहाँ छ? मुद्दा के हो? 

मधेस र जनजाति आन्दोलन को संविधान संसोधन को मुद्दा परास्त भएको कि गायब भएको कि ओझल मा परेको? संघीयता को नक्शा नै बदल्ने किसिम को त आवाज पनि आउन छोड़ेको छ। 

लोसपा ले चाहेको छ पछिल्लो मधेस आन्दोलन को झुठा मुद्दा फिर्ता। मान्छे मारयौ कमसेकम लाश त देउ भनेको हो त्यो। मधेस आन्दोलन कमजोर रहेको अवस्था हो त्यो। कहिलेकाहीँ त्यसरी यथार्थ स्वीकार गर्नुपर्ने हुन्छ। जंगे ले राजतन्त्र फाल्नै खोजेको हो। बीपी ले लाचार भएर संवैधानिक राजतन्त्र मानेका हुन। मदन भण्डारी ले विवश भएर संवैधानिक राजतन्त्र मानेका। ज्ञानेंद्र ले गणतंत्र मानेको सिद्धांत मिलेर होइन। कभी मछली चिटी खाती है। कभी चिटी मछली को खाएगी। मधेस आन्दोलन परास्त भएको होइन। कमजोर तर छ। 

मधेस प्रदेश सरकार ले छ वटा प्रदेश लाई एक ठाउँ मा ल्याएर प्रदेश सरकार लाई सशक्त बनाउने प्रयास गरेको हो। त्यो जारी रहनु पर्छ। 

नक्शा बदल्ने एजेंडा त माओवादी को पनि हो। यद्यपि उ त्यो कुरा गर्दैन। एउटा हुन्छ मर्सिनरी लडाकु। उसको कोही न मित्र न शत्रु। जसले पैसा दियो उसको लागि लड्छ। प्रचंड को कुनै मुद्दा छैन। जसले सत्ता मा सहभागिता दिन्छ उसका लागि खड़ा हुन्छ। 

जसपा, लोसपा, जपा, जप्रपा सबै को राष्ट्रिय पार्टी स्टेटस गुम्ने समस्या छ। गुम्यो भने एक पिढी का लागि संविधान संसोधन को मुद्दा नै हरायो। एक्ला एक्लै कांग्रेस, एमाले र माओवादी जोसुकै सँग डील गरे पनि प्रत्येक लाई घाटा छ। तर यी चार को एकीकरण हुन्छ भने देश को निर्णायक शक्ति नै हो। तेस्रो ठुलो पार्टी बने पनि, चौथो ठुलो पार्टी बने पनि मुद्दा प्रमुख हुने निर्णायक शक्ति। त्यो एकीकरण नगरेको त आफैले हो। अझ रेशम पनि। घटनास्थल मा हुँदै नभएको मान्छे। त्यो थारू मंडेला हो। जुन देशमा मंडेला जेल मा छ त्यो देश लोकतंत्र होइन। नेपाल लोकतंत्र होइन। 

Thursday, February 03, 2022

किसान आन्दोलन ले एमाले आदि पार्टी को समर्थन लिने कि नलिने?



किसानको लागी जनमत पार्टीले किसान आन्दोलनमा समर्थन जनाउने सबै पार्टी, संघ, संगठनसंग समन्वय, सहकार्य, मोर्चा, गठबंधन गर्न तयार रहेको छ। ..... यसकालागी कांग्रेस, कॉम्युनिस्ट, जसपा, लोसपा, माओवादी, एमाले लगाएत सबै पार्टी, संघ, संगठन संग वार्ता गर्दै छ। किसानको माँग पूरा गर्न अब जनमत पार्टीले कुनै कसर बाक़ी राख़्ने छैन्। ...... पत्रकार/ सरोकारवाला मित्रहरुका लागी नोट: यस परिस्थितिमा किसानको माँग पूरा गराउन के नेकपा एमालेले सहकार्य गर्न आए सहकार्य गर्ने की नगर्ने?????



किसान आन्दोलन का ११ बुँदे माँग लाई समर्थन गर्ने नेपाल को प्रत्येक राजनीतिक दल, चाहे त्यो सत्ता मा होस अथवा सत्ता बाहिर,  सबैके समर्थन लिने कुरा स्वाभाविक हो। आन्दोलन नै त्यसै का लागि भइरहेको हो। सत्ताधारी पार्टी का नेता हरु नै यदि ११ बुंदा को समर्थन मा उभिन्छन भने समर्थन नलिने प्रश्न नै कहाँ छ र? समर्थन गर्न रोकेको छ कसले? 

संवाद क्रान्ति। जनमत पार्टी ले संरचना नै बनाएर प्रत्येक दल सँग घनिभूत छलफल मा जानुपर्ने हुन्छ। लोकतान्त्रिक संस्कार हो त्यो। ११ बुंदा को पक्ष मा जनमत निर्माण गर्न लिनुपर्ने कदम नै त्यही हो। 

एमाले, लोसपा र जप्रपा को अघोषित अलायन्स जस्तो छ। यदि ती तीन दल ले हामी किसान आन्दोलन का ११ बुंदा को समर्थन गर्छौं भन्छन भने त्यो समर्थन नलिने प्रश्न नै कहाँ उठ्छ र? समर्थन गर्न रोकेको छ कसले?  राजेन्द्र महतो ले किसान आन्दोलन को समर्थन मा हप्तौं अगाडि वक्तव्य निकाले। जनमत नेता कार्यकर्ता सबैले वाहवाही गरे। 

एमाले चाहन्छ भने किसान आंदोलन का ११ बुंदा को पक्ष मा सड़क तताउन पनि स्वागतम। आखिर देश उसको पनि हो। 

अरु दल हरु पनि समर्थन मा आए नेपालमा फ्रांसेली क्रान्ति हुन बाट बच्छ। अहिले त किसान आन्दोलन फ्रेंच क्रांति को बाटो मा अग्रसर छ। 

कांग्रेस अथवा जसपा कै केही केंद्रीय नेता हरु ले यदि किसान आन्दोलन को पक्ष मा वक्तव्य निकाले त्यसको त स्वागत हुन्छ। अहिलेसम्म निकालेका छैनन। 

किसान आन्दोलन पछि र चुनाव अगाडि संविधान संसोधन को टडकारो मुद्दा छ। त्यहाँ पनि सकेसम्म सर्वदलीय सहमति नै खोज्ने हो। तर त्यो बाटो उपलब्ध भएन भने क्रान्ति ले नया संविधान सभा को बाटो फ़ोर्स गर्छ देश लाई।  

संविधान संसोधन बिना चुनाव हुँदैन। चुनाव भएन भने गयो संविधान। देश नया संविधान सभा मा जान्छ। 

सड़क क्रान्ति। सभा क्रांति। सदन क्रान्ति। संवाद क्रांति। जनमत पार्टी  ले देश को प्रत्येक प्रमुख दल सँग गहिरो र निरन्तर संवाद गर्नु पनि क्रान्ति नै हो। यहाँ सम्म कि साना साना दल हरु सँग पनि। जस्तो कि विवेकशील साझा। राप्रपा पनि। राप्रपा को राजा वाला मुद्दा उसको अपेंडिक्स जस्तो हो। छ तर त्यो हुनेवाला छैन उसलाई पनि थाहा छ। पुर्व राजा लाई पनि थाहा छ। तर समय समय मा कसैले मुद्दा उछाले पुर्व राजा लाई एक समय म राजा थिएँ भन्ने लाग्छ। त्यति मात्र हो। 

किसान आन्दोलन ले नेपाल को प्रत्येक प्रमुख दल मात्र होइन, मीडिया का प्रमुख मान्छे प्रत्येक, मानव अधिकार संगठन, प्रमुख समाज सेवा संस्था हरु सबै सँग संवाद गर्नुपर्छ। त्यो संवाद लोकतान्त्रिक संस्कार हो। 

एमाले, लोसपा र जप्रपा विधिवत नै किसान आन्दोलन को संयुक्त मोर्चा मा आउँछन भने देश को राजनीति नै बदलिन्छ। अहिलेसम्म पाँच दल लाई लागेको छ सजिलै जितिंछ भनेर। किसान आन्दोलन को संयुक्त मोर्चा बन्नु चुनावी मोर्चा त होइन तर भय अवश्य पैदा गर्छ। देउबा तुरुन्त वार्ता गर्न आइपुग्छन। 

किसान आन्दोलन को संयुक्त मोर्चा, संविधान संसोधन को सर्वदलीय मोर्चा र चुनावी मोर्चा तीन फरक फरक कुरा हुन। अहिले किसान आन्दोलन को कुरा मात्र गरौं। 





Friday, September 03, 2021

देउबा, सुभाष, राजेन्द्र, उपेन्द्र, हृदयेश को सरकार


व्यक्ति प्रधान मंत्री बनेको हो। यस संसद को बाँकी कार्यकाल आफैले राजीनामा नदिये देउबा नै प्रधान मंत्री रहने व्यवस्था छ। यो कुनै गठबंधन को सरकार होइन। अर्थात देउबा लाई सरकार पुनर्गठन गर्ने अधिकार छ। गठन भनौं। 

चार जना उप प्रधान मंत्री। 

यो एमसीसी बहस ले कित्ताकाट गरेको छ। 








Thursday, September 02, 2021

जपा, जसपा, लोसपा, नेसपा, नेका: पहाड़ पसनै पर्ने बाध्यता



२२ गते पछि मात्र मन्त्री परिषद विस्तार हुन्छ : उपेन्द्र यादव (भिडियो) मन्त्रालयलाई लिएर माधव नेपालसंग बिबाद भएको सन्दर्भमा पत्रकारहरुले सोधेको प्रश्नमा पुर्व उपप्रधानमन्त्री समेत रहेका यादवले मन्त्रालय भागबण्डामा कुनै बिबाद नरहेको बताए । प्रदेश २ मा २२ गते सम्म सांसदहरुले पार्टी रोज्न पाउने भएको र पार्टी फुटन सक्ने डरले त्यसपछि मन्त्री परिषद विस्तार गर्ने सोच्नु भएको हो ? भन्ने प्रश्नमा उनले तत्काल फुरसतको कमी रहेकाले २२ गते नै गरौं भन्नेमा सवै सहमत भएको खुलाए । ........ उनले लोसपाका महन्थ ठाकुर सहितका नेताहरुलाई बिचारा भन्दै उनीहरुसंग जसपाको तुलना नगर्न आग्रह गरेका छन् ।



लोसपा तर्फ आज ११ सांसदको सनाखत, वाँकी २१ सम्म गराउने तत्कालीन राजपाबाट २५ र समाजवादी पार्टीबाट २९ सांसदले जितेका थिए । पछि जसपा भएपछि ५४ र एक स्वतन्त्र जसपामा लागेपछि ५५ सांसद सहित जसपाको सरकार थियो ।

लोसपाको शक्ति अरु कसैले भनेर हुदैन, जनताले भन्ने हो : ठाकुर ठाकुरले हाम्रो बारेमा कसैले बिश्लेषण गरेर हुँदैन आफुहरु जसपा भन्दा स्ट्रोङ्ग रहेको बताए । ...... तत्कालिन राजपा नेपालबाट निर्वाचित अधिकांश जनप्रतिनिधि तथा प्रदेशसभा सदस्यहरु जसपामै रहेको समयमा लोसपाका अध्यक्ष ठाकुर, वरिष्ठ नेता शरतसिंह भण्डारी र राजेन्द्र महतोको जनकपुरधाम आगमनलाई महत्वका साथ हेरिएको छ । जसपा विभाजन पश्चात नयाँ दल रोज्नका लागि जनप्रतिनिधि तथा प्रदेशसभा सदस्यहरु जिल्ला निर्वाचन कार्यालयमा गई सनाखत गरिरहेको अवस्थामा लोसपाका केन्द्रिय नेताहरू जनकपुरधाम आएका हुन् ।



हृदयेश त्रिपाठी समूहले तत्काल नयाँ पार्टी खोल्दै




जपा, जसपा, लोसपा, नेसपा, नेका: पहाड़ पसनै पर्ने बाध्यता

यदि राष्ट्रिय पार्टी बन्न का लागि पहाड़ पसनै पर्ने हो भने नेका त पहाड़ मा छ नै। तर निधि नेका सभापति बनिसकेका छैनन। प्रत्येक पार्टी फुटेको बेला कहिले एक नहुने पार्टी कांग्रेस ले बाजी मार्छ कि भन्ने छ कांग्रेसी हरु लाई। माधव नेपाल अपमान को कुरा गर्छन। कांग्रेसी हरु लाई अचम्म लाग्छ। त्यस्तो अपमान त कति सहियो, कति गरियो। विधान को कुरा। नेका को विधान त छ तर संवैधानिक राजतन्त्र जस्तो। आसन मा छ। खासै महत्व छैन। 

जसपा, लोसपा, नेसपा को एजेंडा एउटै हो। र त्यो यस्तो एजेंडा हो जसलाई चुनाव अगाडि नै समाप्त गर्नुपर्ने छ संविधान संसोधन गरेर। संविधान संसोधन हुन्छ भने मधेसवादी हरु को एजेंडा नै समाप्त। नया मुद्दा समात्ने होइन भने आधार नै समाप्त। 

देउबा दुई हप्ता मैं गन्हाउन थालेका। डेढ़ वर्ष बाँकी छ। 

जसपा र लोसपा एक हुँदा त बल्ल बल्ल दुई नंबर प्रदेश मा बहुमत ल्याएका। अब त त्यहाँ अरु का लागि मार्गप्रशस्त गरिसके। दुई नंबर मा लोपोन्मुख जसपा ले पहाड़ मा झंडा गाड्छ भन्ने कुरा त्यो काल्पनिक कुरा हो। 

ओली को कार्यकाल मा स्वास्थ्य मंत्रालय उपेंद्र यादव ले पनि चलाए, हृदयेश त्रिपाठी ले पनि चलाए। त्रिपाठी को मैनेजमेंट तुलनात्मक राम्रो रह्यो। 

सद्भावना को स्थापना काल देखि नै पार्टी राजनीति मा नरमाउने, संसदीय राजनीति मा मात्र रमाउने गरेका त्रिपाठी प्रथम पटक पार्टी राजनीति मा सक्रिय चासो लिँदैछन। तर पहाड़ पस्ने हो भने कुन पहाड़? आफ्नै लुम्बिनी प्रदेश पस्ने बाटो छ त? पस्न सके धेरै राम्रो हो। 

स्थानीय चुनाव मा को क़ति पानी मा देखिए पछि बल्ल घैँटो मा घाम लाग्ने हो कि? अहिले त ओली, देउबा, प्रचंड सबैलाई देश नै स्वीप गर्छु जस्तो लागिरहेको छ। 

३% भनेको पाँच लाख भोट हो। 

जपा, जसपा, लोसपा, नेसपा लाई त्यो नाघनै पर्ने बाध्यता छ। अहिले त्यो दौड़ मा नंबर एक स्थान मा छ जनमत पार्टी। 

तर नेपाली कांग्रेस लाई कम आंकन सकिँदैन। विमल सभापति, गगन महामंत्री मा आए नेका मा नया संचार हुन सक्छ सबै पार्टी फुटेको बेला। तर मधेसी अनुहार पनि नसारने, संविधान संसोधन पनि नगर्ने, अरु फुटेको आधार मा मात्र चुनाव जित्ने कांग्रेस को प्रयास मा दम हुने छैन। कांग्रेस मधेस मा थप खुम्चिन्छ। 

तर देशव्यापी अन्ना केजरी गर्न सकेको खंड मा सबैभन्दा बलियो जनमत पार्टी नै हो। त्यस का लागि दिल्ली मा जस्तो आंदोलन नै चाहिन्छ। एउटा रामलीला मैदान कब्ज़ा गरेको आधार मा आप ले दिल्ली कब्ज़ा गरेको। 

अहिले तर जसपा, लोसपा, नेसपा ले मिलेरै संविधान संसोधन का लागि पहल गर्नु बाध्यकारी अवस्था हो। देउबा सरकार ले संविधान संसोधन नगरे उपेन्द्र यादव सरकार छोड्न तैयार भएर बस्नुपर्छ। 

नेका ३० लाख, ओली २० लाख, माधव १० लाख, प्रचंड १० लाख। जनमत पार्टी १० लाख, जसपा ५ लाख, लोसपा ५ लाख, नेसपा ५ लाख। तर अन्ना केजरी गरेको खंड मा जनमत पार्टी ३५ लाख। ३५ देखि ५० लाख। नया मतदाता ३० लाख, पछिल्लो चुनाव मा कसै लाई भोट नदिएको तर यस पटक दिन सक्ने १५ लाख। 



कित्ता परिवर्तन गरेका गगन थापालाई पौडेल पक्षले देला महामन्त्री ?  नेपाली कांग्रेसका युवा नेता गगन थापा औपचारिकरूपमा रामचन्द्र पौडेल नेतृत्वको समूहमा खुलेका छन् ।  ......  अघिल्लो महाधिवेशनमा महामन्त्रीमा लडेका शशांक, अर्जुननरसिंह र गगन अब एकै ठाउँमा उभिएका हुन् । महाधिवेशनमा महामन्त्री दिने शर्तमा गगन पौडेल पक्षमा खुलेको स्रोतको दाबी छ ।

Saturday, August 28, 2021

मधेस मा चार पाँच वटा राष्ट्रिय मधेसी पार्टी हरु का लागि ठाउँ छ?

पहाड़ मा जसपा मा नया शक्ति मिस्सिएर ठाउँ ठाउँ मा उम्मेदवारी दिने सम्म को हैसियत बनेको हो। होइन भने एक्लै लड़दा बाबुराम सुद्धा हार्ने अवस्था हो। त्यही एक ठाउँ भए पनि जित्न प्रचंड-माधव को जाल मा जसपा लाई फँसाउने बाबुराम को बाध्यता हो। तर प्रचंड का लागि जसपा ले पार्टी एकीकरण गरे महत्व हो होइन भने चुनावी गठबंधन का नाम मा ठग्ने प्रयास मात्र हुनेछ। त्यही गठबंधन ले गर्दा जसपा को राष्ट्रिय पार्टी स्टेटस समाप्त हुने ठुलो संभावना छ। 

जसपा फोड्ने प्रथम धक्का महंथ-राजेंद्र ले दिएको हुन सक्छ। ओली सँग मुद्दा को आधार मा सहकार्य राम्रो रणनीति यदि थियो भने त्यस मा समस्त पार्टी लाई एक ढिक्का बनाएर लानु को साटो उपेंद्र यादव लाई बिलकुल माइनस गरेर लाने प्रयास भयो। जसपा फोड्ने अंतिम धक्का तर उपेंद्र यादव को हो। बड़प्पन देखाउनुपर्ने समय मा कन्जुस्याइँ गरे। पार्टी फुट्यो। 

मिथिला र भोजपुरा मात्र मधेस होइन। अवध के त? तर हृदयेश त्रिपाठी को सही समायोजन भएन। भन्ने ले त्रिपाठी लाई माइनस नगरे सम्म राजपा र सपा एक हुनु नै संभव थिएन पनि भन्छन। 

जसपा, लोसपा, नेसपा। हृदयेश त्रिपाठी को नेपाल समाजवादी पार्टी ले देश मा तीन प्रतिशत मत बटुलेर राष्ट्रिय पार्टी कसरी बन्छ मलाई हिसाब गर्न गारहो भइरहेको छ। 

लोसपा प्रति ओली को कुनै आकर्षण देखिँदैन। एक्लै लोसपा लाई गारहो छ। राष्ट्रिय पार्टी पनि बन्न गारहो छ। बनिहालेछ भने पनि सीट नगण्य आउला। 

जसपा पनि कमजोर अवस्था मा छ। ओली को दाजु हो देउबा। त्यो देउबा को पुच्छर बनेर उपेंद्र यादव कता पुगलान? ओली ले संसद विगठन गरे, देउबा ले त देश नै ज्ञानेंद्र लाई सुम्पे। फेरि यो जसपा फोड्ने अध्यादेश। चुइँक्क नबोलेसम्म मात्र गठबंधन मा ठाउँ हो उपेन्द्र यादव लाई। 

बाबुराम सँग एकीकरण नगरेको भए ओली ले मंत्रीमंडल बाट ननिकाल्ने उपेंद्र जी लाई। आफ्नो पार्टी अध्यक्ष छ सत्ता मा अनि ओली को विरुद्ध विष बमन गर्दै बसेका बाबुराम। ओली ले लगाए घोक्रेठयाक। अहिले बाबुराम ले भारत लाई त्यसरी नै चिढाएको अवस्था छ। भाजपा का विदेश विभाग प्रमुख ले काठमाण्डु मा सबैलाई भेटे, उपेन्द्र र बाबुराम बाहेक। 

नेसपा, लोसपा, जसपा तीन वटै ले राष्ट्रिय पार्टी स्टेटस गुमाउने संभावना पनि छ। 

त्यों खाली ठाउँ मा तर आउने को? नेसपा, लोसपा, जसपा तीन वटै राष्ट्रिय पार्टी नबन्ने र निधि कांग्रेस सभापति नबने त्यो खाली ठाउँ मा जनमत पार्टी आउने ठुलो संभावना रहन्छ। तर आज को जनमत पार्टी ले समाउन सक्ने तीन मुद्दा मध्ये एक पनि कस्सिएर नसमाएको अवस्था मा भाइ फुटे गँवार लुटे को अवस्था नै पनि आउन सक्छ। मधेस आंदोलन कमजोर हुन सक्छ। 

तर जसपा र लोसपा मुद्दा मा अडिग भएर संविधान संसोधन मा लागिपर्ने हो भने, त्यस का लागि जसपा ले सत्ता लाई र लोसपा ले ओली लाई ल्याउने प्रयास गरेर सफल भए जसपा र लोसपा बीचको मनोमालिन्य घट्न सक्छ। नेसपा ले भोट काटन पो लाग्यो भनेर लोसपा ले नेसपा सँग सम्मानजनक एकीकरण को पहल गर्न पनि सक्छ। 

तर संविधान संसोधन को मुद्दा मा ठगिने संभावना पनि छ। देउबा ले पार्टी फोडिदिंदा चुइँक्क नबोल्ने उपेंद्र यादव ले त्यही देउबा सँग संविधान संसोधन का लागि निर्धक्क बोललान भन्न सकिन्न। 

मधेस आन्दोलन गारहो अवस्था मा छ। 

छोटो उत्तर: मधेस मा चार पाँच वटा राष्ट्रिय मधेसी पार्टी हरु का लागि ठाउँ छैन। 







नेपाल समाजवादी पार्टी, हृदयेश त्रिपाठी

‘नेपाल समाजवादी पार्टी’ खोल्ने तयारी गर्दै त्रिपाठी

हृदयेश त्रिपाठी समूहले तत्काल नयाँ पार्टी खोल्दै त्रिपाठी र त्रिपाठीको समूहले अहिले आफूलाई स्वतन्त्र राजनीतिक समूह भन्ने गरेको छ। यो समूहमा दुई जना प्रतिनिधिसभा सांसद तथा दुईजना प्रदेशसभा सांसद छन्। ...... त्रिपाठीले नयाँ पार्टी खोल्ने घोषणा गरे पनि उनका समूहका नेताहरू भने यसबारेमा आफू जानकार नभएको बताउँछन्। नयाँ पार्टी खोल्ने विषयमा आफूलाई थाहा नभएको त्रिपाठी समूहका नेता बिज्रेश गुप्ताले बताए। यसैगरी अर्का नेता अजय शाहीले पनि नयाँ पार्टी खोल्ने विषयमा आफू जानकार नभएको बताए। ‘नयाँ पार्टी खोल्ने तयारी हुँदैछ भनेर मैले पनि मिडियाबाट सुने तर यसबारेमा म जानकार छैन,’ उनले भने।



प्रदेश १ मा एकीकृत समाजवादी र लोसपा दुबै कमजोर! विगतमा प्रदेश १ मा माधवकुमार नेपाल समूह दह्रो देखिएको भए पनि पार्टी फुटेर नेकपा एकीकृत समाजवादी बनेपछि भने न्यून संख्यामा मात्रै सांसदहरू एकीकृत समाजवादीमा जाने देखिएको छ। प्रदेश १ मा माधव नेपाल समूहका केन्द्रीय नेताहरू नै खेमा परिवर्तन गरी ओली पक्षमा लागेपछि माधव नेपाल पक्ष कमजोर बनेको हो। ...... विशेष त प्रदेश १ मा दुई कारणले माधव नेपाल समूहको बर्चस्व गुमेको विश्लेषकहरू बताउँछन्। एउटा कारण माधव नेपाल प्रचण्ड समूहसँग नजिक हुनु र अर्को कारण सुर्य चिन्ह ओली पक्षले पाउनु। ........ पार्टी विभाजनकै कारण संघीय सरकारबाट सत्ताच्युत भएको एमाले प्रदेश १ को सत्ताबाट समेत च्युत हुने अवस्थामा पुगेको छ।

उपेन्द्र यादवको टिप्पणीः ओली र ठाकुर समूह सत्ताच्यूत भएर जनतामा नांगिए यादवले भने, 'पञ्च केपी ओली केशरजंग रायमाझी बन्न खोजेका थिए र ठाकुर-महतो बेदानन्द झा बन्न खोजेको तर परिवर्तन विरोधी उनीहरुको कदमलाई हामीले विफल पारिदियौं।' ..... उनले आगामी निर्वाचनमा जसपा बलियो वैकल्पिक शक्तिको रुपमा उदय हुने विश्वास व्यक्त गरे। ...... अध्यक्ष यादवले जसपालाई समाजवादको केन्द्र बताएका छन्। 'समाजवादी भनेर कसैले नाम, नीति वा एजेन्डा बोकेपनि नेपालमा समाजवादको केन्द्र जसपा नै हो', उनले भने।



महेन्द्रको ‘रहस्यमय’ मृत्यु २०२४ सालमा पहिलोपटक मुटुमा समस्या देखिएपछि ब्रिटेनको अस्पतालमा सघन उपचार गरेर फर्किएका राजा महेन्द्रलाई पाकिस्तान विभाजनपछि बंगलादेश नामको राष्ट्र बनाइएको घटनाले चिन्तित तुल्याएको पाइन्छ। ..........

भारतीय प्रधानमन्त्री इन्दिरा गान्धीले नेपाल तराई टुक्र्याउने योजना बनाएको दिल्लीको गुप्तचर अड्डा ‘अनुसन्धान तथा विश्लेषण ब्युरो’ (रअ) का पुराना अधिकृत एके यादव लगायतले पुस्तकमा लेखेका छन्।

भारतमा बनेको डिजाइन अनुसार नेपाल, श्रीलंका, भुटान, पाकिस्तान, बंगलादेश (पहिलेको पूर्वी पाकिस्तान) आदिलाई आफ्नो सुरक्षा छातामा राख्ने योजना असफल बनाउन भारतको दृष्टिमा राजा महेन्द्र ठूला ‘खलनायक’ थिए। त्यसैले उनको जीवन रहुन्जेल नेपाल टुक्र्याउन वा अस्तित्वहीन गराउन सम्भव छैन भन्ने इन्दिरा गान्धीलाई थाहा थियो। .......... २०२८ माघ ३ देखि राजा महेन्द्र चितवनको दियालो बंगलामा बसेका थिए। उनको स्वास्थ्य स्थिति सामान्य थियो। कविता लेख्ने, गीत गुनगुनाउने, ठट्टा–रमाइलो गर्ने, स्थानीय बासिन्दासँग भेट्ने, यदाकदा सिकार खेल्ने र मिनी दरबारको बार्दलीबाट नारायणी नदी हेर्दै रमाइरहेका थिए उनी। एक दिन सिकार खेलेर फर्केका महेन्द्रलाई राति छाती दुखेर छटपटी भयो। राजा महेन्द्रको उपचारमा संलग्न डा. सुशीलचन्द्र हल्डरले मुुटु दुख्ने र केही बिसेक हुने क्रम चलिरहेका बेला दिल्लीबाट आएका चिकित्सक एमएल भाटिया समेतले राजाको उपचार गरेको लेखेका छन्, (महेन्द्र स्मृति ग्रन्थ, पृष्ठ ८४२)। ......... ऊबेला राजाको उपचारमा संलग्न डा. मृगेन्द्रराज पाण्डे समेत विवादमा परे। दरबारभित्र उनले स्पष्टीकरण दिनुप¥यो। दरबारसँग पुरानो सम्बन्ध रहेका मृगेन्द्रराज पाण्डेले आफू निर्दोष भएको बताएका छन्। उपचारमा संलग्न डा. सच्चेकुमार पहाडी र डा. मृगेन्द्रराज पाण्डेले हृदयाघातकै कारण राजा महेन्द्रको मृत्यु भएको बताए पनि भारतीय डाक्टर भाटिया चितवन पुगेर उपचारमा संलग्न भएपछि राजाको स्वास्थ्य झन् जटिल हुनु ‘रहस्यमय’ मान्ने पनि छन्। ........... राजा त्रिभुवनका पालामा २००८ देखि २०११ चैतसम्म मन्त्रिपरिषद्को बैठकमा ‘सल्लाहकार’ बनेका गोविन्दनारायण सिंहजस्ता भारतीयलाई हटाए महेन्द्रले। भारतीयले नेपालको उत्तरी सिमानामा राखेका २६ वटा सैनिक क्याम्प फिर्ता पठाए महेन्द्रले। भारतीय मुद्रा र भारतीय पाठ्यक्रम (पुस्तक) रोके उनले। नेपाल नेपालीकै मात्र हो, अरूको हक लाग्दैन भने उनले। नेपाली सेनालाई आत्मनिर्भर र बलियो बनाउन २०२२ सालमा ‘प्यारा’ गुल्म स्थापना गरे। २०२५ सालमा प्यारा फौजमा वृद्धि गरेर ‘प्यारा ओभर अल कमान्ड’ स्थापना गर्न राजा महेन्द्रको ठूलो योगदान रहेको पूर्वप्रधानसेनापति किरण शमशेरले लेखेका छन्। २०१४ सालदेखि ब्रिटेन, अमेरिका, फ्रान्स, जर्मनी, मलेसिया र भारत पठाएर महेन्द्रले सैनिक अधिकृृतलाई अन्तर्राष्ट्रियस्तरको तालिम दिने प्रबन्ध मिलाए। २०२१ सालमा उनले सेनाको नफ्रीमा वृद्धि गरे। ............ राणाकालकै जंगी ऐनले चलेको सेनालाई आधुनिक बनाउन २०१६ सालमा सैनिक ऐन ल्याए। भर्ना, निवृत्तिभरण, पदोन्नति, बिदा आदि पारदर्शी बनाइयो। संयुक्त राष्ट्रसंघमार्फत नेपालको सैनिक कूटनीतिको व्याख्या र कार्यान्वयनका लागि मेजर जनरल पद्मबहादुर खत्रीलाई संयुक्त राष्ट्रसंघमा स्थायी प्रतिनिधि नियुक्त गरियो। प्रभावशाली राष्ट्रमा अलि बढी क्षमता भएका सुयोग्य राजदूत भए। नेपालको यो सम्पूर्ण क्रियाकलाप हेरेपछि नेपालको परराष्ट्र र रक्षा मामिला हातमा लिने भारतीय चाहनामा आघात पुग्यो। त्यसैले उपचारको बहानामा आएका भारतीयले नै कतै राजा महेन्द्रलाई मन्दविष दिएका त थिएनन् भनेर महेन्द्रका हितैषीहरू शंका गर्छन्। .......... नेपाल भारतकै छत्रछायामा रहोस् भन्ने दिल्लीका शासक चाहन्थे।यो बुझेका महेन्द्रले नेपाललाई संयुक्त राष्ट्रसंघको सदस्य बनाए। नेपाल ५३ राष्ट्रसँग कूटनीतिक रूपमा गाँसियो। अन्तर्राष्ट्रिय संघसंस्थाको सदस्य भयो। चीनका नेता माओसँग प्रगाढ सम्बन्ध बनाए महेन्द्रले। काठमाडौंबाट चीनसम्म छुने राजमार्ग (अरनिको राजमार्ग) बनाए। मेची–महाकाली जोड्ने राजमार्ग, आफ्नै विश्वविद्यालय, हजारौँ स्कुल–कलेज बनाए। नेपालमा विश्वका नामी र धनी राष्ट्र बोलाएर अर्बौं रूपैयाँको लगानी गराए।

भारत छक्क पर्‍यो।

...... दलहरूलाई प्रतिबन्ध लगाएका महेन्द्रले २०२८ फागुन ७ गते बहुदलीय व्यवस्था लागू गर्ने तयारी गरिरहेको कुरा तुलसी गिरी, कीर्तिनिधि विष्ट, सूर्यबहादुर थापा र श्रीभद्र शर्माले बताएका छन्। बहुदलीय व्यवस्थाको नेतृत्व गर्न महेन्द्रले बिपीलाई पत्र पठाएका थिए। सो पत्र लिएर श्रीभद्र शर्मा भारतको सारनाथ पुगेका थिए। राजा महेन्द्रले गुप्त रूपमा के गर्दै छन् भन्ने कुरा दरबारका केही कर्मचारीले भारतीय दूतावासमा रिपार्ट गर्ने गरेको बताउँछन्, कतिपय पुराना मान्छेहरू। २०२८ माघ १० गते चितवनमा भएको मन्त्रिपरिषद्को बैठकले बहुदलीय व्यवस्था घोषणाको निर्णय गर्ने निश्चित जस्तै थियो। ............ भारतका पक्षमा जासुसी गर्ने एक–दुई मन्त्रीले यसबारे आशंका र प्रश्न उठाएपछि राजाले रिसाएर ‘माघ १७ को क्याबिनेटमा म अन्तिम निर्णय गर्छु। राष्ट्र चलाउन सबै दलको सहायता चाहिन्छ’ भन्दै बैठक स्थगित गरे। सबैलाई समेटेर राष्ट्रवाद र प्रजातन्त्र बलियो बनाउन खोज्ने राजा महेन्द्रको चिन्तन स्वागतयोग्य थियो।यसो गर्दा, भारतलगायत कुनै पनि राष्ट्रको षड्यन्त्र रोक्न मद्दत पुग्ने उनको धारणा थियो।

रहस्यको कुरा, २०२८ माघ १६ गते राति नै महेन्द्रको मृत्यु भयो। माघ १७ का दिन बहुदलीय व्यवस्थालाई मन्त्रिपरिषद्बाट अनुमोदन गराउने उनको सपना सार्थक हुन पाएन।

........... २०१७ सालको घटनापछि ब्रिटेनकी महारानी एलिजाबेथ (द्वितीय) नेपाल भ्रमणमा आइन्।यो ठूलो कूटनीतिक सफलता थियो, महेन्द्रको। नेपाल भारतको संरक्षित क्षेत्र होइन भन्ने विश्वले चाल पायो। त्यसपछि भारत निकै चिढियो। भारतीय भूमिमा केही व्यक्तिलाई पालेर नेपाललाई दुःख दिने काम भइरह्यो। तर महेन्द्र झुकेनन्। .......... महेन्द्रले दिल्लीमा इन्दिरा गान्धीसँग संवाद गर्दा उनले प्रश्न गरिछन्, ‘नेपालले तराईमा मेची–महाकाली जोड्ने राजमार्ग बनाउँदा सुरुमा भारतको स्वीकृति लिनुपथ्र्यो।’ महेन्द्रले प्रश्न गरेछन्– ‘महामहिम, हाम्रो भूमिमा केही गर्न तपाईंको स्वीकृति किन चाहिन्छ ? मैले बुझ्न सकिनँ।’ ......... इन्दिरा बोलिन्– ‘पहाडमा जे गरे पनि तपाईंको खुसी। समथर भागमा भारतलाई सोध्नु राम्रो।’ महेन्द्रले इन्दिरा गान्धीको रक्षाका लागि खटिएका गोर्खाली सैनिकको टोपीमा अंकित खुकुरी देखाउँदै भनेछन्– ‘समथर देखिने ठाउँजति तपाईंको हो भने जो शिरमा खुकुरी चिह्न लिएर उभिएको हुन्छ, के त्यहाँसम्म नेपाल हुन्छ त ?’ इन्दिरा निरुत्तर भइन्। दिल्लीका पत्रकारले यस्तै प्रश्न गर्दा ‘आकारले राष्ट्र ठूलो–सानो हुने भए माहुते ठूलो हुन्छ कि हात्ती ठूलो हुन्छ भन्ने प्रश्नबारे छलफल हुनुपर्छ’ भनिदिए। ............. भारतका केही सीमित नेताले मन नपराए पनि राष्ट्रपति सर्वपल्ली राधाकृष्णन, प्रथम राष्ट्रपति राजेन्द्र प्रसाद, लेखक तथा कवि हरिवंश राय बच्चन, कूटनीतिज्ञ महाराजकृष्ण रसगोत्र, रोमेश भण्डारीलगायत धेरैले महेन्द्रलाई उच्चकोटिको व्यक्तित्व भनेका छन्।


समाजवादीमा मन्त्री छान्नै सकस ६ कोटामा १० जनाको दौडधुप ......... प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले नेपाललाई ६ मन्त्री दिने र आवश्यक परे दुईवटा मन्त्रालय थप्न सकिने बताएपछि पार्टीभित्र मन्त्री बन्ने दौडधुप तीव्र भएको हो। मन्त्री बन्ने दौडमा वामदेव गौतम पत्नी तुलसा थापादेखि सांसद नभएका नेतासमेत सहभागी छन्। ....... पार्टीभित्रैको एउटा खेमा नेतृ रामकुमारी झाँक्रीलाई मन्त्री बनाएर पठाउने लविङमा लागिरहेका बेला झाँक्री स्वयंले पनि मन्त्री बन्ने इच्छा देखाएको ती नेताले बताए ।

समाजवादी पार्टी जति खुलेपनि समाजवादी केन्द्र जसपा नै हो : यादव जसपा नेपालका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवले नेपालको राजनितिक दलमा समाजवादी शब्दको स्वीकारोक्ती बढदै गएको प्रति खुसी व्यक्त गरेका छन् । ...... अध्यक्ष यादवले जसपाका नेता अशोक रायले तत्कालिन समयमा आफनो दलको नाम समाजवादी पार्टी राखेको र आफुहरुसंग मिलेर संघिय समाजवादी फोरम नेपाल बनेपछि हरेक दलले आफनो नाममा समाजवादी शब्द राख्न थालेको बताए । ...... नेपालको सप्तरी स्थित बरमझियामा पेडा पसल जस्तै एकै नामले अनेकन पार्टी खुल्ने गरेको भएपनि समाजवादको केन्द्र जसपा मात्र रहेको बताए । नेपालमा कम्युनिष्टहरु नरहेको बताउदै उनले नेपालको कम्युनिष्टहरु कमाउनिष्ट भएको बताएका छन् । ....... भदौ देखि मंसिर सम्म पार्टीले सुरु गरेको अभियानमा योगदान गर्ने र काम गर्ने नेताहरुलाई मात्र पार्टीमा अवसर र पद भेटने उनले बताए । काम नगरेको खण्डमा केन्द्रिय सदस्यको पद समेत भोली रहन नसक्ने उनको चेतावनी थियो । देशमा बामपन्थीहरुले सोचेको जस्तो निरंकुश एकदलिय शासन प्रणाली चल्न नसक्ने उनको तर्क छ । ..... कार्यक्रममा पार्टीबाट निर्वाचित स्थानिय प्रदेश र संघ सरकारका जनप्रतिनिधीहरुको उपस्थिती रहेको छ ।



जसपा अध्यक्ष यादवको कार्यक्रम स्थल बाहिर शहिद र घाइते परिवारको विरोध

मेयर लालकिशोरले भने, ‘स्वामी र गुलामको गद्दी अव चल्दैन, उपेन्द्र यादवको नेतृत्वमा जनकपुरमा नयाँ श्रृखंला’ समुदघाटन कार्यक्रमको पहिलो वक्ता जनकपुरधामका मेयर लालकिशोर साहले ओलीलाई स्वामी र उनका सहयोगीहरुलाई गुलामको संकेत गर्दै स्वामीको गद्दी अव नचल्ने बताए ।

दुईदिन देखिको अविरल झरीले तराई मधेशमा बाढी र डुबान
प्रचण्ड र नेपालको पार्टी बिच एकिकरण हुने निश्चित

Tuesday, July 13, 2021

सत्ता और जसपा



अभी तो संसद में एक ही मधेसी पार्टी है जसपा। आप कह रहे हैं जनता ने मैंडेट दिया कि जाओ मधेसी और थारू को उनका अधिकार दिलाओ। आप कह रहे हैं  दिलाने का सिर्फ एक तरिका है: सत्ता से बाहर रहो। अजीब तर्क है आप का। पहला मैंडेट तो ये था कि सपा राजपा एक हो जाओ। वो मैंडेट पुरा नहीं करेंगे तो दोनों गायब हो जायेंगे। होना भी चाहिए। जसपा संसद में है। उल्लेखनीय उपस्थिति है। चरम एकता प्रदर्शन कर सके, चरम अनुशासन दिखा सके तो संविधान संसोधन करवा लेने की स्थिति है। आप जो कह रहे हैं फाइट करो वो आप नेता लोगों को नहीं कह रहे हैं। नेता लोग तो एक दुसरे से गले मिल रहे हैं। कोइ देउबा से कोई ओली से। पिक्चर सब आता रहता है। आप को ऐतराज नहीं। जो आप फाइट करो कह रहे हैं वो नेता नहीं जनता को कह रहे हैं। 

अदालत में बड़ा अन्याय कर दिया

नेता लोगों का काम है जो सत्ता समीकरण है उससे खेल कर मधेस की माँग पुरी करबाओ। माँग क्या है? संविधान संसोधन। तो उसके लिए जो दो तिहाइ चाहिए वो सिर्फ कांग्रेस माओ पार्टी से नहीं मिलता। दो तिहाइ तो दुर की बात, साधारण बहुमत भी नहीं है उन दोनों के पास। इसलिए संविधान संसोधन का रट लगाने वालो का ये जिम्मेवारी बनता है कि एमाले को माइनस न करे। 

राजनीति सत्ता और शक्ति का ही तो खेल है। संसदीय अंकगणित का खेल जो चलता है वो सरकार बनाने गिराने के लिए ही। सत्ता खुद अपने आप में मुद्दा है। चुनाव के समय जो वादे किए जाते हैं उसको पुरा करने के लिए सत्ता में जाना अनिवार्य होता है। लेकिन मैं ये मानता हुँ हर समय सत्ता में जाना अच्छा निर्णय नहीं होता। विपक्ष का भी अहं रोल होता है। कभी विपक्ष में बैठना भी सही निर्णय होता है। लेकिन अक्सर देखा जाता है विपक्ष में वो बैठते हैं जिनके पास संख्या नहीं होता। 

आप अपनी मांग पुरा कराने के लिए सत्ता में नहीं जाइएगा लेकिन दुसरे सत्ताधारी से अधिकार भीख माँगिएगा? अधिकार भीख मांगने से मिलता है? वैसा मिला अधिकार आखिर कैसा अधिकार? अगर खुद सत्ता में जा के काम नहीं कर सकते हैं तो दुसरे सत्ताधारी से अपेक्षा रखना कहाँ तक जायज है?

जसपा एक नहीं है तो नंगरी है, पुच्छर। एक इसका एक उसका नंगरी बन कर घुमते रहेंगे चुनाव तक, उसके बाद दोनों समाप्त हो जाएंगे। अभी तो संविधान संसोधन कोइ एजेंडा भी नहीं है। अभी तो सिर्फ एक एजेंडा है: पार्टी एकता। क्योंकि उसके बगैर संविधान संसोधन संभव नहीं। 

अभी तो कदम कदम पर सर्वसम्मत निर्णय ले ले के चलने का समय है। जनता के बेटा शहीद हो जाए और नेता उतना भी न कर सके? छाती पर गोली खाने से वो एकता प्रदर्शन करना तो आसान काम है। नहीं करिएगा तो मधेस आंदोलन के प्रति गद्दारी करिएगा। जनता समय आने पर जवाव देगी। 

संसद के अंकगणित से खेलना ही तो सांसदों का काम है। उस अंकगणित से खेल कर संविधान संसोधन करबाओ। उससे खेल कर सत्ता लो। सत्ता खुद मुद्दा है। एक के जगह तीन उप प्रम ले सके अच्छा। तीन नहीं तेरह मंत्री बने तो बहुत अच्छा। 

तीन नहीं तेरह मंत्री पद लेने वाली पार्टी संविधान संसोधन भी करबाएगी। तेरह के जगह सिर्फ तीन मंत्री पद ले सकने वाली पार्टी शायद संविधान संसोधन न करवा सके। 

अदालत ने संसद पुनर्स्थापना किया। अच्छा किया। लेकिन उसमें उपेंद्र यादव का क्या योगदान रहा? जीरो। शुन्य। आर्यभट्ट का शुन्य। कुछ भी नहीं। बल्कि नेगेटिव। सड़क पर माइकिंग किए गलत किए। अदालत में विचाराधीन मुद्दा पर जिम्मेवार नेता चुप रहते हैं। जैसे महंथ चुप थे। डर के मारे नहीं। उन्हें अपनी मर्यादा का ज्ञान है। संसदीय अभ्यास का ज्ञान है। अज्ञानी उपेंद्र माइकिंग कर रहे थे। 

ओली ने संसद विगठन किया। उसका जिम्मेवारी सिर्फ और सिर्फ ओली का है। कानुनी जिम्मेवारी सिर्फ और सिर्फ ओली का है। महंथ को जिम्मेवार कहना बेइमानी भी है और कानुनी ज्ञान की कमी भी। ओली ने किया। महंथ से पुछ के नहीं किया। पुछते तो महंथ कहते नहीं करो। 

संसद कब्र से वापस आ गया। शुक्रगुजार है।   

अब तो संसदीय अंकगणित का खेल खेलने का समय है। जसपा के लिए प्रमुख बात सत्ता नहीं संविधान संसोधन है। लेकिन उसके लिए जो दो तिहाइ चाहिए वहां तक पहुँचने का मुझे सिर्फ एक रास्ता दिखाइ दे रहा है। एमाले जसपा गठबंधन। 

देश को एक जनजाति प्रधान मंत्री अगर मिल जाता है तो एक मेन्टल बैरियर ब्रेक होगा। कल कोइ मधेसी भी बन सकता है। 

जसपा पहाड़ में जाएगी, पहाड़ के जनजाति जसपा में आएंगे, जितेंगे, और जनजाति भी मुख्य मंत्री और प्रधान मंत्री होंगे, वो जसपा का सोंच हो सकता है। लेकिन पहाड़ के जनजाति तो एमाले ही कब्ज़ा करने पर लगे हुवे हैं। देश की सबसे बड़ी पार्टी कब्ज़ा करिएगा कि जसपा का सदस्यता लिजिएगा? आप उस जगह होते तो क्या करते? पहाड़ के जनजाति उपेंद्र यादव को कहते हैं, पहले आप खुद का अधिकार ले लियो फिर मुझे अधिकार दिलाने की सोंचना। सही कहते हैं। उपेंद्र यादव कतार जा के बोलेंगे हम आप को मुसलमान प्रधान मंत्री बना देंगे। वैसी बात हो गयी। मुलायम लालु वाला यादव मुसलमान समाजवाद। 



Monday, July 12, 2021

एउटा प्रतिगमन सच्चिन बाँकी छ: संवैधानिक निकाय का असंवैधानिक नियुक्ति हरु

एउटा प्रतिगमन सच्चिन बाँकी छ: संवैधानिक निकाय का असंवैधानिक नियुक्ति हरु 

संसद विगठन गर्दा ओली ले अध्यादेश को बाटो संविधान संसोधन गरेको होइन। तर संवैधानिक निकाय का असंवैधानिक नियुक्ति हरु धारा १३७ लाई अध्यादेश को बाटो संसोधन गरेर गरिएको छ। त्यस कारण त्यो संसद विगठन भन्दा पनि ठुलो प्रतिगमन हो। त्यो सच्याउने कहिले? कसले? मलाई लाग्छ त्यो खुद ओली ले पनि फिर्ता लिन सक्दैनन। अथवा केही दिन पछि प्रम बन्ने देउबा ले बदर गर्न मिल्ने निर्णय होइन। त्यो अदालत ले नै गर्नुपर्ने हुन्छ। 

त्यति गरे पछि प्रतिगमन त सच्चियो। त्यस पछि माधव र उपेंद्र ले देउबा लाई विश्वास को मत दिने नदिने प्रतिगमन को मुद्दा मा होइन। त्यस पछि जानुपर्ने भनेको संसदीय अभ्यास मा नै हो। फेरि एक पटक विश्वास को मत दिए देउबा ढुक्क हुने हो अर्को १७ महिना का लागि। अर्थात उपेंद्र यादव लाई परराष्ट्र मंत्रालय बाट घोक्रेठयाक लगाए पनि उपेन्द्रजी कतै जाने ठाउँ बाँकी रहँदैन। 

विश्वास को मत दिँदा माधव कामरेड पार्टी बाट निकालिने होइन। तर त्यस पछि त व्हिप लाग्छ। देउबा लाई विश्वास को मत दिने र त्यस पछि प्रत्येक पटक देउबा सरकार विरुद्ध मतदान गर्न कर लाग्छ। 

अहिले उपेंद्र र माधव को हस्ताक्षर को ताकत मा संसद पुनर्स्थापना भएको छ। लक्ष्य पुरा भयो। अब आंदोलन को टोपी उतारेर संसदीय अंकगणित को टोपी लगाउनु पर्ने भो। 

एमाले एक ढिक्का भएर, जसपा एक ढिक्का भएर यदि फ़ास्ट ट्रैक मा संविधान संसोधन हुन्छ भने एमाले-जसपा सरकार किन नबनाउने? सोच्नुपर्ने समय आइसक्यो। एमाले ले संसदीय दलको नेता किन नफेर्ने? माधव प्रस्तावक बनेर सुबाष नेमबांग को नाम किन प्रस्ताव नगर्ने? 

संविधान संसोधन का लागि दुई तिहाइ मत चाहिन्छ। त्यो देउबा सँग हुँदैन। एमाले जसपा सरकार छ भने १७ महिना सत्ता प्राप्ति पनि भयो र संविधान संसोधन का लागि मत पनि प्राप्त भयो एमाले को। सत्ता प्रमुख कुरा होइन। तर एमाले को भोट बटुल्ने अर्को बाटो के? कांग्रेस र माओ पार्टी लाई त करै लाग्छ भोट दिन। जनकपुर पुगेर रेशम फिरिरि गर्ने कामरेड प्रचंड। 

जसपा एक ढिक्का हुनु भनेको एक तिहाइ मंत्री उपेंद्र का १२ मध्ये बाट। दुई दुई जनाले उप प्रम पड्काउने। अझ हृदयेश सँग एकीकरण गरे तीन तीन वटा ले उप प्रम पड्काउन मिल्छ। 


कहिले काहिं कसैलाई पाखा लगाउनु छ भने प्रोमोट गरदिने गरिन्छ। उपेंद्र लाई महंथ लाई पाखा लगाउनुछ। प्रोमोट गरिदिने। सर्वोच्च नेता। 





राष्ट्रपतिको निर्णयमा न्यायिक परीक्षण नभए निरंकुशता जन्मिन्छ
सर्वोच्चको फैसला गलत छ, तर हामी मान्छौं : सुवास नेम्वाङ संविधान, संवैधानिक अभ्यास, संसारभरि रहेका संसदीय प्रणाली, संसदीय प्रणालीका मूल्य र मान्यताहरु, हामीले अस्वीकृत गरेको निर्दलीय व्यवस्थाका मान्यताहरु लगायत विविध सन्दर्भमा सर्वोच्च अदालतको  भर्खरै भएको निर्णयले गम्भीर प्रश्न उठ्ने स्थिति देखिन्छ । त्यस्ता प्रश्नहरु उठाएको छ । यति गम्भीरतापूर्वक प्रश्नहरु उठाएको छ कि यो फैसला प्रति सहमति हुनसक्ने ठाउँ देखिंदैन । अदालतको निर्णय गलत हुँदाहुँदै पनि हामी कानूनको शासन र लोकतन्त्रमा विश्वास गर्ने शक्ति भएको कारण सर्वोच्च अदालतको यो गलत निर्णयलाई मान्छौं । र संविधान तथा लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यता बमोजिम निरन्तर संघर्ष गर्दै अगाडि बढ्छौं ।







सियान, साइकल र साम्यवाद  पार्टी महासचिव तथा राष्ट्रपति सी जिन पिङले नेपाल लगायत विश्वका सयौं देशका राजनीतिक दलका नेतालाई भर्चुअल सम्बोधन गर्दै समकालीन विश्वका लागि चीनको सन्देश प्रष्ट गरे । कतिपय टिप्पणीकारले ‘चीनका कम्युनिष्ट’ र ‘नेपालका कम्युनिष्ट’ को तुुलनात्मक चर्चा गर्दै ‘त्यहाँका त्यस्ता, यहाँका यस्ता’ भन्दै ‘चीनका कम्युनिष्ट असल, नेपालका कम्युनिष्ट खराब’ भन्ने निष्कर्ष दिए । ....... चिनियाँ प्रणालीको सफलताले ‘पश्चिमा उदार लोकतन्त्रको विकल्प’ खडा भएको जस्ता टिप्पणी भयो । ‘बहुदलीय लोकतन्त्र’ भन्दा चिनियाँ मोडेलको ‘एकदलीय प्रणाली’ बढी सफल, सार्थक र उपयोगी हुने त हैन ? मानिसका मनमा यस्ता प्रश्नले पर्याप्त ठाउँ पाए । चिनियाँ सफलताको मोडेल समकालीन विश्वका लागि एक ‘वैकल्पिक ढाँचा’ हुनसक्ने विश्लेषण गरियो । ........ सन् २०१९ जुलाई ४–८ को पाँचदिने छोटो चीन भ्रमणको स्मरण गरायो । सान्सी प्रादेशिक सरकारको आमन्त्रणमा समाजवादी पार्टीको एक प्रतिनिधिमण्डल सियान गएका थियौं । .......... नेपालको इतिहासमा बारम्बार चर्चा हुने चिनियाँ यात्री हुवान शाङ ....... नालन्दामा केही समय बसेर बुद्धिज्मको अध्ययन र ग्रन्थहरूको चिनियाँ अनुवाद गरेका थिए । उनी दक्षिणएशियाबाट १७ वर्षपछि सियान फर्किएका थिए । ........ फर्किएर सियानमा बसे । यहींबाट उनले चीनभरि बुद्धिज्मको प्रचार गरे ।  ....... भित्र भित्तामा लुम्बिनीका चित्र छन् । नेपालको मिथिला आर्ट जस्तो लाग्ने चित्रमा तिलौराकोट दरबार, लुम्बिनी, मायावती मन्दिर, देवदह क्षेत्रको चित्रण गरिएको छ । ............. बीचैमा हाम्रो टोलीको कसैले भन्यो– ‘हामी नेपालबाट आएको, बुद्ध नेपालमै जन्मिएको त हो ।’ चिनियाँ युवतीले उल्टै हामीलाई व्यङ्ग्य गरेकी थिइन्– ‘हो, थाहा छ । तर, मलाई यो पनि थाहा छ कि तिमी नेपालीहरू अधिकांश बुद्धिज्म मान्दैनौ, तिम्रो देशमा बुद्ध जन्मेर के पो त, चीनमा १३ करोड बढीले बुद्धिज्मको अभ्यास गर्छन् ।’ उनको उत्तरपछि सबै चुप भएका थियौं । ............ आफ्नै खर्चमा चीन डुल्ने क्षमता कति नेपालीसँग होला र ? नेरु १ लाख सटही गर्ने हो भने मुश्किलले ६ हजार चिनियाँ युवान हुने रहेछ । त्यति पैसाले पर्यटकको रूपमा चिनियाँ बजारमा मुश्किलले दुई दिन मात्र टिक्न सकिन्छ । ७ दिनको प्याकेज बनाउने हो भने कम्तीमा नेरु ५ लाख सटही गर्नुपर्ने रहेछ । सम्भवतः केही व्यापारी, प्रशासक, एनजिओकर्मी र यस्तै निःशुल्क प्रतिनिधिमण्डलको निमन्त्रणा पाएकाहरू चीन डुल्न सक्दा हुन् । अनि जहाज खालीखाली किन नहोस् ? ७ दिन चीन डुल्ने पैसाले त ३ महीना लगाएर पूरै दक्षिण एशिया डुल्न सकिने रहेछ । ......... म साइकल अत्यधिक प्रयोग हुने क्षेत्रको बासिन्दा हुँ । नेपालको तराई–मधेशमा साइकलको महत्व अझै घटेको छैन । प्रत्येक बिहान ६ बजेदेखि ९ बजेभित्र झुम्काबजारबाट इटहरी नगरतिर करीब १० हजार साइकल जान्छन् । ती धरान–इटहरी–दुहबी–विराटनगर करिडोरमा रोजगार गर्न जाने ग्रामीण बसोबासी मजदूर हुन्छन् । साँझ ५–७ बजे उसरी नै ताँती लागेर घर फर्किन्छन् । ............. उनले भने कि यो साइकल ‘म्युनिसिपल फ्रि सर्भिस’ हो । यो सेवा प्रयोग गर्न नगरपालिकामा आफूलाई दर्ता गर्नुपर्दछ । मोबाइलमा कोड नम्बर आउँछ । त्यो कोड प्रयोग गरेर मात्र साइकलको ताला खोल्न सकिन्छ । यस्ता साइकल सामान्यतः निजी सवारी साधन नभएका र ट्याक्सी प्रयोग गर्न आर्थिक क्षमता नभएकाहरूको लागि हो । शहरको जुनसुकै चोकमा घर, डेरा, अफिस वा अपार्टमेन्टबाट सडक पेटीमा आउने बित्तिकै साइकल यसरी नै उभिएका भेटिन्छन् । आफूलाई जहाँसम्म जानु छ त्यहाँसम्म चढेर जान सकिन्छ । जहाँ पुगिन्छ, त्यहींनेरको सडक पेटीमा छोडिदिने हो । ............. चोरी हुने कुनै सम्भावना हुँदैैन । एक त साइकल चोरेर कहाँ बेच्ने ? कसले किन्ने ? दोस्रो– साइकलको नेटवर्क र ई–निगरानी हुन्छ । कोड नम्बर नलिइकन ताला खुल्दैन । कुन साइकल कहाँनेर पुग्यो नगरपालिकाको नियन्त्रण कक्षमा सबै अभिलेख आउँछ । ...........  मलाई यो सिस्टम गज्जब लाग्यो । लाग्यो– साइकल प्रयोगमा यहाँ ‘साम्यवाद’ रहेछ । ............... त्यो रात दुई लिटर पानी पिएर सुतियो । भोको पेट राति राम्रो निद्रा परेन । ......... रेस्टुराँमा सयौं परिकार थिए । तर हामीलाई विचित्रका, अनौठा र बेस्वादिला लाग्ने । अधिकांश परिकारमा या त सुँगुरको मासुको पातला टुक्रा या त कुनै न कुनै ‘सि फुड’ मिसाइएको हुने रहेछ । ...........  ‘सि फुड’ अर्थात् सामुद्रिक खाना । भ्यागुता, गँगटा, कछुवा, सर्प, लेउ, आदित्यादि । जुन कुनै परिकारमा नून असाध्यै कम । मसला नहालेका, उसिनेका मात्र । .......... चिनियाँ खानाको न भेराइटी सम्झेर साध्य, न नाम । .........  सडकका सबै सम्भव भागलाई फूलले सजाइएको थियो । ........... करीब तीन हजार वर्ष अघि शहरको रक्षा गर्न सिटीवालको बाहिरपट्टि खनिएको ड्रेन थियो । त्यति पुरानो ‘सिटीवाल’, त्यसका किल्ला, किल्लामा सेन्ट्री पोष्ट र तोपहरू यद्यपि छँदैथिए । .......... क्रेनले सिङ्गै रूख तथा शृङ्गारिक वृक्ष उखेलेर ल्याउने र शहरको हरियाली बेल्टमा रातारात रोप्ने प्रविधिले मलाई असाध्यै आकर्षण गर्‍यो । हामी शहरको पेटी वा ग्रिनबेल्टमा कुनै बिरुवा रोप्छौं, त्यो या त सुकेर मर्छ या त ठूलो भएर शहरलाई शोभा दिन १०–२० वर्ष लाग्दछ । रूख उखाल्ने क्रेन, बोकेर शहरसम्म ल्याउने ठूला लरी र ठूला खाल्डो खन्ने मेसिन भए कुनै पनि शहरलाई ६ महीनादेखि एक वर्षभित्र जंगलको बीचमा बनाउन सकिने रहेछ । .............. ‘माओ असाध्यै धेरै पिरो खानुहुन्थ्यो । चुरोट पिउनुहुन्थ्यो । पिरो धेरै खानेको दिमाग तेज हुन्छ, चिन्तनशील मान्छेले चुरोट पिउँछ भन्ने आमधारणा जस्तो बनेको छ ।’ ...............  पार्टी स्कूलमा नेताले कार्यकर्तालाई प्रशिक्षण दिने हैन, पार्टी प्राध्यापकहरूले नेता, कार्यकर्ता दुवैलाई एउटै क्लासमा राखेर विद्यार्थी जसरी प्रशिक्षण दिंदा रहेछन् । विषयगत आधारमा क्लास बन्दो रहेछ । नेता, कार्यकर्ताको हैसियतको आधारमा हैन । पार्टी कक्षा सैद्धान्तिक र प्रयोगात्मक दुवै हुँदारहेछन् । ............. प्रशिक्षणका नाममा नेताहरूको एकोहोरो भाषणले पार्टी कार्यकर्ताहरूको ज्ञान कमजोर र विषय विज्ञताको अभाव हुन्छ । ............. चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीले पार्टी नेता र कार्यकर्ताको शिक्षा, तालिम र प्रशिक्षणमा एकदमै धेरै लगानी र मिहिनेत गर्दोरहेछ । पार्टीभित्रको गुणस्तर र योग्यतातन्त्र कायम गर्न यसले धेरै मद्दत गर्दोरहेछ । .............. चिनियाँहरू प्राचीनकालदेखि नै ठूलो सोच राख्ने जाति हुन् । ग्रेटवाल जस्तै टेराकोटा म्युजियम एक अर्को आश्चर्य हो । ......... ८ हजार सैनिक, ५२० घोडाले तानेका १३० रथ र १५० घोडचढी सैनिकको टेराकोटाले बनेका मूर्ति अगाडि सम्राटको शव राखिएको रहेछ । यति सैनिक, रथ र घोडचढी लिएर स्वर्ग गए आफ्ना सम्राटले स्वर्गका राजालाई पनि जित्ने छन्, चिनियाँ जातिले धर्तीका कुनै राजासँग मात्र हैन, स्वर्गको राजासँग पनि हार्नुपर्ने छैन भन्ने अवधारणाबाट यो बनेको रहेछ । ...............  ग्रेटवाल इसापूर्वको सातौं शताब्दीमै बन्न शुरुआत भएको थियो । चीनको पहिलो सम्राट मानिने यिनै टेराकोटा महाराज छिन् सि ह्वाङले टुक्राटुक्रा खण्ड जोडेर ग्रेटवाल पूरा गर्न लगाएका थिए । सी जिन पिङको ‘बीआरआई’ हान वंशकै पालामा शुरुआत भएको ‘सिल्क रोड’ को आधुनिक रूप मात्र हो । ................. एक प्रसिद्ध चिनियाँ भनाइ छ– ‘सत्तामा पुग्नका लागि जतिसुकै कठोर भए पनि हुन्छ तर शक्तिमा टिकिरहन भने जनतासँग नम्र र दयालु हुनै पर्छ । युद्धले सत्ता जित्न सकिन्छ, तर जनताको मन नजितिकन सत्तामा टिक्न सकिंदैन ।’ वर्तमान चिनियाँ सत्ताको सफलताको रहस्य यही भनाइको वरिपरि छ । .............. चीनमा ‘जनता’, ‘पार्टी’ र ‘राज्य’ शक्तिका तीन अंग मानिन्छन् । यी तीनको संरक्षक भने जनमुक्ति सेनालाई मानिन्छ । जनमुक्ति सेनाले चिनियाँ जनताको रक्षा गर्छ, जनमुक्ति सेनाले चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीको रक्षा गर्दछ, जनमुक्ति सेनाले चीन राष्ट्रको रक्षा गर्दछ भन्ने भावना व्याप्त हुन्छ । .............. कम्युनिष्ट पार्टी विनाको चीन औसत चिनियाँले कल्पना गर्दैनन् । ........... ठूलाठूला सडक र राजमार्ग, आश्चर्यजनक आकार र प्रविधिका पुल, एयरपोर्ट, रेलवे, सुरुङमार्ग, शहरीकरण, अपार्टमेन्ट प्रणालीमा आधारित सस्तो आवास, वातावरणीय रक्षा र सम्पूर्ण देश नै बगैंचाजस्तो गरी सजाउने सोच, अन्तरिक्ष अभियान आदि चिनियाँ राज्य, पार्टी र जनतामा व्याप्त छ । सियानबाट बुलेट रेल चढेर चार घण्टामा बेइजिङ पुग्न सकिन्छ । एलो रिभरमाथि फ्लाइओभरको बुझिनसक्नु जालो देखिन्छ । सडक सकेसम्म सीधा हुन्छन् । पहाड आए सुरुङ हानिन्छन्, नदीमा पुल र खोचमा अग्लाअग्ला ‘फ्लाइओभर’हरू हुन्छन् । सियानबाट गाउँतिर जाँदा हामी २६ किमी सुरुङ मार्गबाट हिंडेका थियौं । अनौठा पुल र फ्लाइओभरहरू देखेका थियौं । ............. तेस्रो– राज्यको ‘रेस्पोन्स’ र ‘कार्यसम्पादन क्षमता’ हो । कुनै घटना भयो, सरकारले थाहै पाएन वा थाहा पाएर पनि चुप बस्यो वा कुनै कारबाही गर्नुपर्ने ठाउँमा कारबाही गरेन वा गर्न सकेन यस्तो कुरा चिनियाँहरूको सोचमै छैन । राज्य चिनियाँ सोचमा ‘सुपर पावर’ हो, राज्यले चाहेपछि गर्न नसक्ने कुनै काम नै हुँदैन भन्ने सोच छ । .................. कर्मचारी तेहरो निगरानीमा हुन्छन् । कर्मचारीतन्त्रको हाकिम, जनमुक्ति सेना र खुफिया एजेन्सीको निगरानी, तत्तत् तहको पार्टी कमिटीले गर्ने प्रतिवेदन । ............. चीनलाई त्यसै अमेरिकाले प्रविधि चोरीको आरोप लगाएको हैन । उनीहरू संसारभरिका सबै वस्तुहरू कसरी बन्छन् भनेर अध्ययन गर्दछन् । त्यसलाई कसरी आम उत्पादन गर्ने भनेर प्रविधिमा ढाल्दछन् । प्रविधिको नक्कल र विकास दुवै गर्छन् चिनियाँहरू । ............ ‘गरीबी निवारणको पहिलो शर्त मानिसको आत्मविश्वास बढाउनु हो । म धनी हुन सक्छु भन्ने विश्वास नहुन्जेल राज्यले जतिसुकै सहयोग गरे पनि केही हुन्न ।’ .......... नदी जताजता बग्थ्यो, गाउँ पनि त्यतैत्यतै हुन्थ्यो । नदीको दुवै किनार एक÷एक सडक, पहाड नभत्काई काखमा लाइनै दुई÷तीनवटा मात्र घर । पहाड जस्ताको त्यस्तै, नदी जस्ताको त्यस्तै । .............. ‘चीनमा यस्ता ८ वटा मात्र च्याउ उत्पादन केन्द्र छन्, जसले पूरै चीनको च्याउको माग पूरा गर्दछ, बेइजिङमा च्याउ दैनिक यहींबाट जान्छ ।’ जबकि त्यो गाउँ बेइजिङबाट करीब ११०० किमी टाढा थियो । ...........  १० बिघाको सघन च्याउ उत्पादन केन्द्र के गाह्रो कुरा हो ? टनेल खेती के गाह्रो कुरा हो ? काष्ठकलाले सिंगो गाउँ सजाएर सबै घर नै साना होटल, रेस्टुराँ वा लजजस्तो बनाउनु के असम्भव हो ? नदीको बहाव अनुरूप पर्यावरणीय जोखिम नहुने गरी नदी आकारका गाउँ बसाउनु के असम्भव कुरा हो ? वनजंगल चोकहरू सजाउनु के असम्भव कुरा हो ? पब्लिक हाउजिङ प्राधिकार गठन गरेर अव्यवस्थित बसोबासी, आफ्नै घर नभएका निम्न आयका वर्ग र सुकुम्बासीलाई सस्तो शुल्कमा अपार्टमेन्टहरू दिनु के असम्भव कुरा हो ? बिल्कुलै हैन । केवल सोच र इच्छाशक्ति नभएको मात्र हो । .............. चिनियाँ विकासको मोडेल साम्यवादको शास्त्रीय मोडेलसँग कहींकतै मेल खाँदैन । यो सोभियत संघ र पूर्वी युरोपको मोडेल हुँदै हैन । नेपालमा हामीले किताबमा पढेको साम्यवाद वा माओवाद जस्तो चीन मैले देखिनँ । शास्त्रीय मोडेल सन् १९७८ सम्म थियो । त्यो फेल भयो । त्यसपछि चिनियाँहरूले मार्क्सवाद, लेनिनवाद, माओ विचारधारा जस्ता दर्शनलाई बेलाबेला पूजा गर्ने ‘खोपीको देउता’ जस्तो बनाए, काम अर्कै ढंगले गरे । .................  उनीहरू माओवादी, कट्टर साम्यवादी वा शास्त्रीय कम्युनिष्टहरूलाई ‘र्‍याडिकल्स’ भन्दा रहेछन् । र्‍याडिकल्सहरूलाई विकास र उन्नतिको दुश्मनको रूपमा चित्रण गर्दा रहेछन् । ................ चीनको आर्थिक विकास हामीले साम्यवादको किताबमा पढेको जस्तो सामूहिक तथा राजकीय स्वामित्वमा हैन, ‘बजार समाजवाद’ को सिद्धान्तमा आधारित छ । .......... सियानको एक गल्लीमा सोकेसमा जिउँदा भ्यागुता र सर्प राखेर ‘सि फुड’ को रेस्टुराँ चलाउने एक चिनियाँ त्यहाँनेर पुग्दा हामीलाई पाखुरा समातेर तानुँला जस्तो गर्दै थिए, जस्तो कि कलंकीका बस कन्डक्टर गर्दछन् । गाइड मिष्टर सिका अनुसार चीनको न्यूनतम ज्याला ५ हजार युवान मात्र छ जबकि राम्रा कम्पनीका सीईओहरूले मासिक १६० हजारसम्म तलब लिन्छन् । अर्थात् ज्यालाबाट हुने आय असमानता ३२ गुणा फराकिलो छ । .............. चीन अमेरिकापछि सबैभन्दा बढी खर्बपति भएको देश हो, फोर्ब्स अनुसार विश्वका ४०० बढी खर्बपति चीनमा छन् । ............ ठूल्ठूला शपिङ मलको नजिक स–साना पसल गर्ने अधिकांश चिनियाँको अनुहार निन्याउरो नै देखिन्थ्यो । उनीहरू सडक पेटीमा हिंड्ने प्रत्येक मानिसलाई यसरी हेर्थे कि ऊ सम्भाव्य ग्राहक हो । पैदल यात्रु सपिङ मल नगएर उनको पसलमा पसी दिए ठूलो उद्धार हुनेवाला थियो । ............. जति रिमोट दाबे पनि होटल रुमको टिभीमा बीबीसी बाहेक अरू कुनै बुझिने च्यानल आउँदैनथ्यो । फेस बुक र ट्वीटर चल्दैनथ्यो । मान्छेहरू राजनीति र प्रशासनबारे कुरा गर्न डराउँथे । करीब डेढ करोड जनसंख्या भएको सियान शहरमा चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीका ५६० पार्टी सदस्य थिए, उनीहरूले मात्र राजनीति गर्न पाउँथे । ................ चीनमा राजनीतिक स्वतन्त्रता छैन भन्ने कुरा सबैलाई थाहा भएकै हो । तर, तथ्यांकले भन्छन् कि आर्थिक समानता पनि छैन । गरीबी निवारणको सफल अभिलेख पछिल्लो सात वर्षको हो, जबकि त्यहाँ साम्यवादी सत्ता स्थापना भएको ७२ वर्ष पुगिसक्यो । विशालकाय भौतिक पूर्वाधारहरू पछिल्लो दुई दशकका उपलब्धि हुन् । ............. चिनियाँ मोडेलले विश्व लोकतन्त्रको भावनालाई प्रतिस्थापन गर्छ भन्ने मलाई किञ्चित विश्वास लागेन । अझै लाग्दैन । लोकतन्त्र कुनै पश्चिमा मोडेल हैन, एक विश्व भावना हो । तर, भौतिक पूर्वाधार र आर्थिक विकासको एक अनौठो मोडेल जुन चीनले विश्वसामु प्रस्तुत गरेको छ, त्यो भने निश्चय नै चात्मकारिक छ । 

अदालतको मुद्दाबारे मौन बस्न ओली पक्ष तयार, सहमतिको भाका आइतबार  ‘सुवास नेम्वाङजीले पहिलेबाटै भन्दै आउनुभएको छ, अदालतको विषयमा केही बोल्नु हुँदैन । कार्यदलमा मैले भन्ने गरेको छु, ‘तपाईंले कानूनको विद्यार्थी भएकाले अदालतमा विचाराधीन मुद्दामा केही पनि बोल्नु मिल्दैन भन्नुहुन्थ्यो । त्यसैले यो पनि अदालतमा विचाराधीन मुद्दा छ, केही नबोल्नु राम्रो हुन्छ ।’ .......  अहिलेसम्म पावर शेयरिङबारे छलफल नै भएको छैन ।


ओलीका असंवैधानिक र प्रतिगमनकारी कदमलाई अदालतले पुनः ब्रेक लगाइदियो - भट्टराई 'अब देउवाजीले प्रधानमन्त्रीको पदभार ग्रहण गरेर संसदबाट विश्वासको मत लिने प्रक्रिया अगाडि बढाउनुपर्छ '

सर्वोच्चको फैसला स्वागतयोग्य : योगेश भट्टराई सर्वोच्चको आदेशपछि एमाले सचिव भट्टराईले सामाजिक सञ्जालमार्फत स्वागत गरेका हुन् । उनले प्रतिनिधिसभाको पाँच वर्षको कार्यकालको सुनिश्चितता गर्न पनि आग्रह गरेका छन् । .......  'सर्वोच्च अदालतको संवैधानिक बेन्चद्वारा प्रतिनिधिसभाको पुन: स्थापना गर्ने गरी गरेको आदेशको सम्मान र स्वागत गर्दछु,' भट्टराईले सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा लेखेका छन्, 'बदलिएको परिस्थितिमा प्रतिनिधिसभाको बाँकी कार्यकालको सुनिश्चितता सहित नेकपा (एमाले)को एकतालाई जोगाउन एमालेका समस्त नेता र कार्यकर्ता कमरेडहरूमा संयम र धैर्यताकासाथ अघि बढ्न आह्वान गर्दछु ।' .......  एमाले कार्यदलले आइतबार गरेको १० बुँदे सहमतिलाई इमानदारिका साथ कार्यान्वयन गर्नुपर्ने पनि भट्टराईको भनाइ छ । 'हिजो भएको १० बुँदे सहमतिलाई इमन्दारिताकासाथ कार्यान्वयन गर्दै एमाले संसद‌भित्र र बाहिर पनि एक ढिक्का रहने छ भन्ने विश्वास व्यक्त गर्दछु,' भट्टराईले लेखेका छन् ।

सर्वोच्च अदालतले लोकतन्त्र जोगायो : देउवा 'अब पाँच दल मिलेर सरकार बनाउँछौं' 

सर्वोच्चको फैसलाले मुलुक गम्भीर संकटमा : मुख्यमन्त्री राई 

संसदीय व्यवस्था र दलीय प्रणालीमाथि गम्भीर आघात : मुख्यमन्त्री पोखरेल  मुख्यमन्त्री पोखरेलले अदालतको आदेशले संसदीय व्यवस्था र दलीय प्रणालीमाथि नै गम्भीर आघात पुग्ने फेसबुकमा लेखेका हुन् । आदेशले नेपाली राजनीतिमा दीर्घकालसम्म अस्थिरता बढाउने पनि उनको दाबी छ ।

अदालतको फैसलाले सांसदहरुलाई ह्विप उल्लंघन गर्न छुट दियो : महेश बस्‍नेत  बस्‍नेतले सर्वोच्चको फैसलाले मुलुकमा नयाँ 'खिलराज रेग्मी' जन्माउने डिजाइनका साथ आएको आरोप लगाए । ........  सर्वोच्च अदालतलाई घाँस खुवाएर फैसला गराइएको छ,' उनले भने। ....... उनले कुनैपनि दलहरुसँग एकल चुनाव लड्ने हैसियत नभएको बताए । .......  उनले सर्वोच्चको फैसलाले मुलुक द्वन्द्वमा प्रवेश गरेको दाबी गर्दै राजनीतिक द्वन्द्व निम्त्याउने फैसला आम जनताले नमान्‍ने बताए ।

कोरोना संक्रमणबाट विश्वभर मृत्यु हुनेको संख्या ४० लाख नाघ्यो

विभेदका लागि संसदीय क्षमायाचना सदियौंदेखि राज्य र समाजबाट भएका जातीय, लैंगिक, वर्गीय, क्षेत्रीय, धार्मिक लगायतका सबै विभेद र अन्यायका निम्ति राष्ट्रपतिबाट संसद्मार्फत क्षमायाचनाको उद्घोष हाम्रो समाजका लागि यस्तो कोसेढुंगा साबित हुन सक्छ, जसले करोडौं नेपालीको आक्रोशित मनलाई न्यायको अनुभूति दिलाउनेछ ।