Showing posts with label Economic development. Show all posts
Showing posts with label Economic development. Show all posts

Monday, May 30, 2022

Ratan, Lee, Deng




अमेरिका को मधेसी संगठन एण्टा का संस्थापक अध्यक्ष रतन झा को अहिले सम्म को सबैभन्दा मैले सम्झिने कुरा फेसबुक मार्फ़त मलाई यो पुस्तक सम्म पुर्याइदिएको। एउटा स्टेटस थियो यो पुस्तक दुई वर्ष अगाडि। मैले पुस्तक देखें, किनें, पढ़ें। रतन जी भन्दा पहिला पढ़ि सकाएं। दफा दफा मा लाइन मुनि धर्को कोरी कोरी। 

राष्ट्रनिर्माण मा ली गोल्ड स्टैण्डर्ड नै हो। र आर्थिक प्रगति मात्र होइन। बिभिन्न। जस्तो कि दंगा रोकथाम। थुप्रै। लगभग प्रत्येक पक्ष। स्वास्थ्य बीमा। होम ओनरशीप (Home Ownership)। 




मैले हीरो मानेको ली। ली ले हीरो मानेको डेंग। डेंग बारे को किताब पनि पढ़ें। चिनिया राजनीतिक प्रणाली बारे धेरै कुरा थाहा भो। ली ले हीरो किन मानेको भन्ने पनि देखें। आर्थिक नेपोलियन नै हो डेंग। सांस्कृतिक क्रांति का दौरान डेंग को छोरा लाई प्यारलाइज हुने गरी पिटपाट गरिएको। डेंग आफै हाउस अरेस्ट मा। 

चीन लाई एउटा अर्को डेंग चाहिएको हो। सी ले चीन लाई मिडल इनकम ट्रैप मा लगेर थन्क्याएको अवस्था छ। डेंग ले आर्थिक सुधार गरे। राजनीतिक सुधार पछि गर्ने भनेका। त्यो समय त अब आइसक्यो। 




Thursday, April 22, 2021

शिक्षा, संस्कार र आर्थिक क्रांति

नेपाल लाई सिंगापुर बनाउने कुरा कृष्ण प्रसाद भट्टराई को समय देखि भनिदै आएको कुरा हो। त्यो कुरा ली कुआन यु लाई सुनाएको भए, हामी सानोतिनो टापु देश, बरु तिम्रो भुमि हामीसँग भए हामी धन्य हुन्थ्यौँ भन्थे होला। नेपाल लाई सिंगापुर बनाउने कुरा अजीब हो। तर सिंगापुर को अनुभव बाट नेपाल ले सिक्न सक्ने कुरा धेरै छ। 

नेपाल गरीब देश। गरीबी अनिवार्य होइन। सही र उचित राजनीतिक र आर्थिक बाटो नेपाल धनी देश बन्न सक्छ। त्यस आर्थिक क्रांति को लागि नभै नहुने भनेको शिक्षा हो। तर शिक्षा भनेको साक्षरता, बीए एमए पीएचडी मात्र होइन। शिक्षा भनेको डॉक्टर इंजीनियर मात्र होइन। शिक्षा लाई संस्कार बाट छुट्याउने भुल गर्नु हुँदैन। शिक्षा र आर्थिक प्रगति को नाममा भएको संस्कार पनि गुमाउनु हुँदैन। स्वास्थ ख़राब गरेर धनी बन्ने अनि पैसा खर्च गरेर फेरि स्वस्थ हुने प्रयास जस्तो गोलचक्कर मा समाज लाई फँसाउनु हुँदैन। विवेक पुर्याएर आर्थिक विकास गर्नुपर्छ। 

ईश्वरको अराधना गर्नुपर्छ भन्ने कुरा संस्कारले हो सिकाउने। आमा बुवा को आदर गर्ने कुरा संस्कारले सिकाउने कुरा हो। प्रकृति सँग सामंजस्य मिलाएर बस्ने कुरा संस्कारले सिकाउँछ। तर ईश्वर, मातापिता अथवा पृथ्वी कुनै पनि आर्थिक विकासको बाधक होइन। तीन वटै ले आर्थिक विकास संभव बनाउने हो। अर्थपुर्ण आर्थिक प्रगति। 

आर्थिक क्रांति को कुरा आखिर जीडीपी को कुरा हो। प्रति व्यक्ति आय। नापतौल गर्न सकिने नितांत भौतिक कुरा। आफ्नो राजनीतिक क्रांति लाई गन्तव्यमा पुर्याएर, भ्रष्टाचारलाई नियंत्रण गरेर आधार तैयार गर्ने हो भने चीनले ३० वर्षमा गरेको कुरा नेपालले २० वर्षमा गर्न सक्छ। अहिलेको दुनियाको दुई सबैभन्दा डायनामिक अर्थतंत्र नै चीन र भारत। छेउ कै बंगलादेश नै १० वर्षमा कहाँ बाट कहाँ पुगिसक्यो। त्यो जीडीपी वाला कुरामा निर्णायक फैक्टर हो शिक्षा। नेपाल लाई एक लाख सेना, एक लाख सशस्त्र प्रहरी, एक लाख प्रहरी चाहिँदैन। तर नेपाल लाई तीन लाख शिक्षक पनि अपुग हो। शिक्षकले नभ्याएको डिजिटल टेक्नोलॉजी ले गर्न सक्छ। धनी देशका औद्योगिक क्रांति का लागि बनाइएका स्कुल हरु अहिलेको ज्ञान अर्थतंत्र (knowledge economy) का लागि अनुपयुक्त मात्र होइन प्रत्युत्पादक पनि हो। सगरमाथा को उचाई मैले घोक्नु जरूरी छैन, त्यो त मलाई गुगल ले एक सेकंड मा भन्दिन्छ। तर बिभिन्न विषयमा सोचने काम मैले आफैले गर्नुपर्छ। सोचविचार गर्ने (critical thinking), क्रियाशीलता (creative thinking), टीम संचालन (team building) जस्ता कुरा निकै महत्वपुर्ण हुन जान्छन। 

शिक्षा को क्षेत्रमा क्रांतिकारी रफ्तारमा सर्वव्यापी काम गर्नुपर्छ आजको सरकार हरुले। साक्षरता को परिभाषा आफैमा एउटा बोटलनेक हो। लेखपढ मा सीमित राख्न सकिँदैन। बोल्ने र सुन्ने स्तरमा नै सम्पुर्ण शिक्षा दिने र लिने वातावरण कस्तो होला? त्यस तर्फ पनि सोच्नुपर्छ। 





Friday, March 22, 2019

नेपालके तीव्र आर्थिक विकास में तकनीकि की भुमिका अहम् हो सकती है



नेपालके तीव्र आर्थिक विकास में तकनीकि की भुमिका अहम् हो सकती है। सामाजिक और राजनीतिक निकास में भी तकनीकि अहम् भुमिका खेल सकती है।

नागरिकता समस्या विकराल है। पहचान एक बड़ी समस्या है। मधेस आन्दोलनका सबसे बड़ा मुद्दा यही रहा है। कभी सुलझाया ही नहीं गया। इसका डिजिटल समाधान है। बायोमेट्रिक आईडी भारत में लगभग सभी को दे दिया गया है। भारत के सहयोग में नेपाल में भी वही लागु किया जाए और दोनों देश के डेटाबेस एक दुसरे से बात कर सके तो फिर ये तो शंका नहीं रह जाएगा कि किसी ने इधर भी और उधर भी नागरिकता ले लिया हो।

लेकिन समाधान सिर्फ डिजिटल नहीं है। बायोमेट्रिक आईडी लागु करने के वाद राजनीतिक समाधान भी करिए साथ साथ। दोनों देशोंके नागरिकता कानुन में एकरूपता लाइए। द्वैध नागरिकता के बारे में विचार करिए। दशों लाख मधेसी जो नागरिकता से वंचित हैं उन्हें नागरिकता प्रदान करिए।

५० लाख से उपर नेपाली दक्षिण एशिया से बाहर हैं। वे चुनाव में मतदान कर सकें उस किस्मका व्यवस्था करिए। उसके लिए डिजिटल रास्ता उपयुक्त है। लोग अपने मोबाइल फोन से ही मतदान कर सके कुछ वैसा व्यवस्था किजिए। देश के बाहर से शुरू करिए और देशके भितर भी लागु किजिए।



भ्रष्टाचार अँधेरे में होती है। पारदर्शिता बढ़ाए जाने पर धीरे धीरे भ्रष्टाचार में कमी आती जाएगी। सरकारके प्रत्येक तहमें पाई पाई का हिसाब डिजिटाइज़ करिए। संसद के बहस को ऑनलाइन लाइवस्ट्रीम करिए। सरकारी ठेक्कापट्टा के लिए जो प्रतिस्प्रधा होनी चाहिए उसको ऑनलाइन करिए।

हाइड्रो हाइड्रो नेपाल में दशकों से कहते आए हैं। अब थोड़ा मोड़ा काम भी होने लगा है। लेकिन अब सोलर का भी जमाना आ गया है। जितना बिजली आप पहाड़ में हाइड्रो से निकाल सकते हैं उससे कहीं ज्यादा बिजली आप मधेस से सोलर से निकाल सकते हैं। सुनकोशी को डाइवर्ट कर के सारे मधेस में सिंचाइ का समस्या पुर्ण रूपसे समाधान किया जा सकता है। पानी भी बिजली भी हो जाए तो हरित क्रांति हो जाएगी।

शिक्षा और स्वास्थ्य दोनों ही क्षेत्रो में तकनीकि अहम् भुमिका खेल सकती है।  एक बहुत अच्छा शिक्षक के पठनपाठन को डिजिटल बना के मुफ्त में देश भर के स्कुलों में पहुँचाया जा सकता है। पहले जो काम सिर्फ एक डॉक्टर कर सकता था अब उतना काम एक मोबाइल फ़ोन का एप्प कर लेता है। और वो क्षमता बढ़ती ही जाएगी।

पहले जितना जानकारी सिर्फ अमेरिकाके राष्ट्रपति के साथ हुवा करता था उतना आज दुनिया के किसी भी कोने के किसी भी इन्सान के पास है जिसके हाथ में एक स्मार्टफोन है जिसको इंटरनेट कनेक्शन हो। आप अगर सिर्फ साक्षर हैं तो हाई स्कुल और कॉलेज तक का पढाई आप कहीं से भी खुद कर सकते हैं। मुफ्त में। दुनिया बहुत बदल गया है। यो २५ साल पहले का दुनिया अब नहीं रह गया।

ईकॉमर्स का एक मॉडल अमेज़न ने अमेरिका में कर दिखाया। दुसरा मॉडल अलीबाबा ने चीन में कर दिखाया। एक तीसर मॉडल है जो नेपाल, बिहार जैसे जगहों पर दिखाया जा सकता है।

इंटरनेट जिस साइज़ का तकनीकि है उस साइज का लगभग १० अलग अलग तकनीकि आनेको है। गरीब देश धनी देश वाली वर्गीकरण बहुत जल्द पुरानी हो जाएगी। सम्पन्नता दुनिया के प्रत्येक कोने तक पहुँच जाएगी।










Saturday, November 21, 2015

बाबुराम को झंडा: एक सुझाव

 हरियो: पहाड़मा ७०% फारेस्ट कवर को लक्ष्य को उद्घोष
नीलो: जलबिद्युत को बलमा नेपाललाई फर्स्ट वर्ल्ड कंट्री बनाउने उद्घोष, बुद्ध र शांति पनि जनाउने
पहेँलो: तराई र समग्र देशमा कृषि क्रांति, फलेको धान को प्रतीक
रातो: समग्र आर्थिक क्रांति, औद्योगिक क्रांति, सर्विस सेक्टर क्रांति, सुर्यको रातो
सेतो: हिमाल, देश मा भ्रष्टाचार न्युन पार्ने उद्घोष, पर्यटन, चन्द्रमा को सेतो

बीच मा ढयाप्प चक्र। चुनाव चिन्ह। पहेँलो, रातो र सेतो छुने गरी।

 यो एंगल मा रंग हरु राखे अरु पार्टी को भन्दा फरक पनि देखिने।


Monday, November 09, 2015

बाबुराम को पार्टी को नाम: नवनिर्माण (एक सुझाव)

बाबुराम भट्टराई ले आफ्नो अध्यक्षता मा पार्टी खोल्ने भएका छन। शायद भित्र भित्र नाम पनि तय भैसक्यो होला। तर मेरो सुझाव त्यस पार्टी को नाम एक शब्द को नवनिर्माण राख्नु उचित हुनेछ।

एक शब्द किन? पार्टी हो, नाम मा नै पार्टी भनिरहन पर्दैन। नेपाल शब्द पनि चाहिँदैन। कसैलाई confusion हुन्छ जस्तो लाग्दैन। नाम मा नेपाल शब्द राखेन भने नेपालको कि चीनको कि भुटान को पार्टी भन्ने confusion होला जस्तो मलाई लाग्दैन।

दुई वर्ष देखि नया शक्ति नया शक्ति भन्दै आएका छन। त्यो नया शब्द ले मान्छे को कान ठाडो पार्ने गरेको छ। नव ले त्यो समेट्छ। निर्माण शब्दले? यो पार्टी १००% आर्थिक क्रांति प्रति समर्पित पार्टी हुनुपर्छ। यसको एक मात्र उद्देश्य आर्थिक क्रांति। निर्माण शब्दले त्यो समेट्छ।

लोकतंत्र बलियो किन बनाउने? आर्थिक क्रांति का लागि। गणतंत्र किन? मानव अधिकार किन? आर्थिक क्रांति का लागि। संघीयता किन? समावेशीता किन? आर्थिक क्रांति का लागि। महिला अधिकार किन? आर्थिक क्रांति का लागि। दलित उत्थान किन? आर्थिक क्रांति का लागि। समाजवाद को लक्ष्य किन? आर्थिक क्रांति का लागि। सबै लाई शिक्षा, स्वास्थ्य किन? आर्थिक क्रांति का लागि।

बाबुराम को पार्टी को नाम: नवनिर्माण। मेरो सुझाव।


बिहार मा नीतिश, नेपालमा बाबुराम। दुबैको जोड़ी मिल्छ।

मलाई ईमानदारीपूर्वक सोध्ने हो भने बाबुराम किन, कोही मधेसी नै भेदिये हुन्थ्यो जस्तो नलागेको होइन। तर कोही पनि मधेसी त्यस किसिमले राष्ट्रिय नेतृत्व मा आउन चाहेको अवस्था नै छैन। आर्थिक क्रांति को कुरा कुन मधेसी नेताले गरेको छ। हुन त पहिला मधेसी अधिकार को आंदोलन त सफल पारौं भन्ने होला। तर अंग्रेजी मा एउटा कहावत छ, you have to walk and chew gum at the same time. पर्खि, पहिला च्युइंग गम चपौन दे अनि पछि हिडंला भन्ने हुँदैन।

मधेसी दल लाई राष्ट्रिय नेतृत्व सम्म पुग्न मात्र होइन, आर्थिक क्रांति को एजेंडा सम्म पुग्न, यहाँ सम्म कि मलाई डर अझै के छ भन्दा यत्रो क्रांति भैसक्यो तर अझै पनि मधेसी नेता हरुलाई एक आपस सँग छोड़दिने हो भने उनीहरु अर्को चुनाव मा अझै एक पद एक उम्मेदवार मा जाँदैनन् अनि ८०% स्वीप दिनु पर्ने बेलामा फेरि ४०% मा खुम्चिन्छन् भन्ने डर छ मलाई।  राष्ट्रिय नेतृत्व बोनस हो, सत्ता बोनस हो, आर्थिक क्रांति बोनस हो। बाबुराम सँग कार्यगत एकता नगरे मधेस दल हरु एक पद एक उम्मेदवार मा पनि जाँदैनन् कि भन्ने डर छ मलाई।

मैले अगाडि सारेको फोर्मुला। संघीय मोर्चा नाम को गठबंधन। मधेस र अवध मा मधेसी दल हरु ७५%, बाबुराम २५% . थरुहट मा लेखी जस्ता का थारु पार्टी ५०%, मधेसी दल २५%, बाबुराम २५%, पहाड़ मा बाबुराम २/३ र उपेन्द्र/अशोक १/३। यति गर्ने हो भने नितीश ले भर्खर बिहार मा जे गरे नेपालमा बाबुराम ले त्यही गर्ने छन। स्वीप।

आर्थिक क्रांति भनेको देशको आर्थिक वृद्धि दर लाई १०% अथवा सोभन्दा माथि पुर्याउने, अनि ३०-४० वर्ष कायम राख्ने। बाबुराम सत्ता मा पुगेर त्यति गर्न सक्दैनन् भने अर्को पटक चुनाव लड्नु हुन्न। सन्यास लिनुपर्छ।

नेपालमा आर्थिक क्रांति को ५ सुत्र

Saturday, November 07, 2015

आत्म निर्भरता भनेको उल्लु कुरा हो

Trade Not Aid -------- गरीब देश हरुले धनी देश हरुलाई भन्दै आएका छन, हामीलाई फॉरेन ऐड पर्दैन, बरु हाम्रा सामान आयात गरिदेउ। हुन पनि अहिले दुनिया भरि नै remittance ले चमत्कार गरेको समय छ। Remittance को अगाडि Foreign Aid भनेको सुर्य को अगाडि दीपक।

नेपाल लाई अगाडि बढ्नु छ भने सकेसम्म धेरै देश हरु सँग व्यापार गर्ने सोँच्नु पर्छ। भारत सँग व्यापार बंद गरेर चीन सँग बरु व्यापार गर्ने सोंच ले चीन लाई हँसाउँछ। यत्रो सानो देश छ। दुनिया हल्लाएको देश चीन। अमेरिका सँग व्यापारिक प्रतिस्प्रधा गर्ने देश चीन। नेपाल को व्यापारिक volume नै कति छ र! Plus, it has to make economic sense. उत्तर को बाटो विकट छ। त्यसै कारण चीन बाट आउने अधिकांश सामान कोलकाता र वीरगंज को बाटो नै आउँछ। समुन्द्र को बाटो सस्तो हो।

नेपाल बाट मान्छे काम गर्न विदेश जान्छन्। त्यसरी बाहिर जानु अगाडि नै शिक्षित भएर, सीप सिकेर गए बढ़ी कमाउँछ। अनि पछि देश मैं व्यवसाय गर्ने वातावरण बनेछ भने फर्केर पनि आउँछ। जब अमेरिका लाई २००८ को मंदी ले हिरकार्यो, थुप्रै चिनिया चीन फर्के, थुप्रै भारतीय भारत फर्के। चीन र भारत मैं बढ़ी कमाई हुने देखे।

मलेशिया कतार गएर महिना को १०-२० हजार कमाउने नेपाली ले नेपाल मा ८-१२ हजार कमाउने उपाय पाए नेपाल नै फर्किन्छ होला।

भारत सँग को व्यापार बंद गरेर त्यो व्यापार चीन लाई दिएर चीन लाई हँसाउने होइन कि भारत सँग व्यापार पनि बढाउने र चीन सँग को व्यापार पनि बढाउने। तरिका त्यो हो। चीन को पूँजी तानेर नेपालमा जलविद्युत विकास गर्ने अनि त्यो बिजली भारत लाई बेचने। भारत खुद तेल र ग्यास बाट बिजुली तर्फ जान चाहन्छ।










Thursday, September 03, 2015

१ लाख सेना, १ लाख प्रहरी, १ लाख शिक्षक, १ लाख स्वास्थ्य कार्यकर्ता

१ लाख सेना, १ लाख प्रहरी, १ लाख शिक्षक, १ लाख स्वास्थ्य कार्यकर्ता। Ratio अलि मिलेन कि? ३०,००० सेना, ५०,००० प्रहरी, ३ लाख शिक्षक, ३ लाख स्वास्थ्य कार्यकर्ता, ५०,००० प्रोफेसर, ५०,००० डाक्टर, ५०,००० नर्स। १,००० नेता, ५०,००० कार्यकर्ता।


Tuesday, September 01, 2015

नंबर एक कुरा शिक्षा हो

देशमा लोकतंत्र बलियो पार्नु छ भने, देशमा आर्थिक क्रांति गर्नु छ भने, देशमा छुआछुत समाप्त पार्नु छ भने। सामाजिक प्रगति का लागि। सबै भन्दा जोड़ दिनु पर्ने कुरा शिक्षा हो। कसैलाई एक कट्ठा जग्गा दिनु भन्दा १२ वर्ष को पढाई दिनु कता कता उपयोगी। र यसमा नेपालका सन्दर्भमा out of the box thinking जरुरी छ। विद्यालय भवन बनाउने। ठीक छ। शिक्षक चाहिन्छ। ठीक छ। दुबै वास्तवमा अपरिहार्य हुन। तर what's the fastest way to get there?

बिहार के लिए फोर्मुला

पढ्ने सबैले हो। बच्चा ले मात्र होइन। शिक्षित ले पनि पढ्ने हो। हामी lifelong education को युगमा आइपुगेका छौं। बच्चा प्रौढ़ बुढा सबैले पढ्ने हो। आजीवन पढ्ने हो।

देश को भूभाग भरि या त भएको FM रेडियो स्टेशन हरु प्रयोग गर्ने अथवा नभएको ठाउँमा नया स्थापना गर्दै जाने। अनि चीन सँग मद्दत माग्ने। हामी लाई सोलर पावर मा बैटरी चार्ज हुने सकेसम्म सस्तो FM रेडियो चाहियो। ५० लाख। अनुदानमा। भन्ने। चीन पनि दंग पर्छ। के झोंक चलेछ यो नेपालिया हरु लाई जस्तो लाग्छ। किन्ने ले किन्छन्। किन्न नसक्ने लाई अनुदान दिने। देश भरिमा सबै संग FM रेडियो हुनुपर्यो।

अनि सरकारी स्तर बाट नै देशको प्रत्येक भाषामा १२ वर्ष को स्कूलिंग का लागि ओरल कोर्स हरु तैयार पार्ने। लेखपढ को स्थिति सम्म प्रत्येक भाषा पुगेको छैन। तर बोलचाल त प्रत्येक भाषा मा अहिले हुन्छ। जुन शब्द त्यस भाषा मा छँदै छैन ती शब्द लाई जबरजस्ती अनुवाद नगर्ने, जस्तै की विज्ञानं प्राविधि का शब्द। तिनलाई जस्ता को तस्तै अंग्रेजी मा नै भन्ने। जस्तै Mitochondria ---- त्यसको नेपाली मा पनि शब्द छैन। And that's fine. Mitochondria लाई प्रत्येक भाषा मा Mitochondria नै भनेको राम्रो। होइन भने अनावश्यक confusion मात्र हुन्छ। देशको प्रत्येक भाषा मा हिंदी त पर्ने नै भो, अंग्रेजी पनि पर्ने भो। नेपाली, अंग्रेजी र हिंदी का सामग्री देश भरि नै प्रसारित गर्ने।

एउटै पाठ (lesson) हप्ता मा तीन चार पटक दोहोर्याएर प्रसारण गर्ने।  एक पटक बिहान हुन सक्छ, भरे दिउँसो, बेलुकी, शनिवार। कुन मान्छे लाई कति बेला फुर्सत हुन्छ भन्न गार्हो छ। अनि एक भन्दा बढ़ी फ्रीक्वेंसी मा प्रसारण गर्ने। नेपाली भाषा मा एउटा फ्रीक्वेंसी मा होला, हिंदी मा अर्कोमा, अंग्रेजी मा अर्कै फ्रीक्वेंसी मा होला। मातृभाषा मा अर्को फ्रीक्वेंसी मा। कुनै पनि विषय वर्ष को जुन सुकै समय शुरू गर्न मिल्ने हुनुपर्छ। यो होइन कि ला मेरो त दुई वटा lesson मिस भो, अब एक वर्ष पर्खिनु पर्ने भो भन्ने नहोस्। दिन को जुन सुकै समय, हप्ता को जुन सुकै दिन, वर्ष को जुन सुकै महिना या हप्तामा जुन सुकै वर्ग/क्लास को जुन सुकै विषय शुरू गर्ने हुनुपर्छ।

प्रत्येक पाठ ४० मिनट को होला। प्रत्येक पाठको अन्त्यमा यस पाठको पुनर्प्रसारण यति, यति र यति बेला हुनेछ भनेर फुक्ने। यस पछि को पाठ का लागि यति या यति बेला सुन्नुस भनेर फुक्ने। योभन्दा पहिला को पाठ का लागि भनेर त्यसको पनि detail दिने।

सारा देशलाई १० वर्ष को स्कूलिंग गराउने सकेसम्म कम समयमा सकेसम्म कम खर्चमा गराउने योभन्दा राम्रो उपाय छ जस्तो मलाई लाग्दैन। सरकारी कामकाजको भाषा त जहिले हुन्छ तहिले हुन्छ। यस मार्फ़त देश भरिको भाषा लाई सम्मान दिन सकिन्छ। तुरुन्तै।

तर यति ले पुग्दैन। विद्यालय भवन बनाउनै पर्छ। शिक्षक तालीम गर्नै पर्छ। स्कूल लंच गर्ने पर्छ। प्रौढ़ हरुलाई बेलुकी स्कूल लानै पर्छ।

तर यसरी FM Broadcasting ले १०-१२ शुरू का वर्ष को पठनपाठन हुन्छ भने कॉलेज/विश्विद्यालय का लागि गाउँ गाउँ मा इंटरनेट पुर्याए पुग्छ। केही वर्ष परखे गूगल ले नै आकाश बाट पुर्याइदिन्छ। अनि नेपाल साँची नै  lifelong education को युगमा पुग्छ।

देश मा लोकतंत्र बलियो पार्न, देश मा आर्थिक क्रांति गर्न नंबर एक कुरा नै शिक्षा हो। र यसमा FM टेक्नोलॉजी र इंटरनेट टेक्नोलॉजी ले आकाश पाताल फरक पार्छ। आकाश भनौं। आकाश मात्रै।

मुख्य फोकस Math र Science मा हुनुपर्छ। बिज्ञान को ठ्याक्कै उही पाठ लाई नेपाली, हिंदी, अंग्रेजी, मातृभाषा मा सुन्न पाए मान्छे ले भाषा पनि सिक्छ। गरीब को बच्चा लाई ला प्राइवेट इंग्लिश बोर्डिंग स्कुल मा पढ्न पाइयेन भन्ने ग्लानि हुँदैन। कम हुन्छ। अंग्रेजी त छँदैछ। विस्तारै हिंदी र चिनिया भाषा को विश्व मा महत्व बढ्दै जान्छ जस्तो लाग्छ। Nepal is lucky to be where it is.

भुमि सुधार राम्रो कुरा हो तर यो Universal, Lifelong Education को कुरा भुमि सुधार भन्दा १०० गुणा बढ़ी effective हो। यो सरकारको नंबर एक जिम्मेवारी हो।





These Three Inspire Hope

Monday, August 31, 2015

In The News (50)

राष्ट्रपतिले अश्लिल गाली गर्दै भने, ‘ओलीलाई म देखाउँछु, कसरी प्रधानमन्त्री बन्छ’
राष्ट्रपति रामवरण यादवले केही दिनअघि एक अनलाईनमा छापिएको एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीको अन्तरवार्ताको प्रिन्ट कपी मगाए । त्यो अन्तर्वार्तामा ओलीले सुई घोच्ने डाक्टरले राजनीतिक दलका निर्णयमा अनावश्यक टिकाटिप्पणी गर्न नसुहाउने आसयको अभिव्यक्ति दिएका थिए । ...... सो अन्तर्वार्ता पढेपछि यादवले ‘सार्वजनिक रुपमा प्रयोग गर्न नमिल्ने अश्चिल शब्द निकाल्दै

‘मादर …. केपी ओलीलाई म देखाउँछु, कसरी प्रधानमन्त्री हुने रहेछ,’

भन्दै शीतल निवासमै रडाको मच्चाएको सुरक्षा स्रोतले जनाएको छ । .......... त्यसको केही दिनपछि भारतीय राजदूतावासले पनि ऋषि धमलामार्फत् त्यो अन्तर्वार्ताको खोजीनीति गरेको थियो । त्यो अन्तर्वार्ता बोकेर हिँडेका कांग्रेस सभासद अमरेशकुमार सिंहले केपी ओलीलाई प्रधानमन्त्री बन्न नदिन आफू पार्टीको केही नेताहरुको लाइन अनुसार नै हिँडिरहेको बताएका थिए । ...... स्रोतका अनुसार, ओली विरुद्ध राजदूतावासदेखि साउथ ब्लकसम्म कुरा लाउने टिम पनि शीतलनिवासबाटै परिचालन गरिएको छ । एमाले अध्यक्ष ओलीसँग यादव रुष्ट हुनुको कारण भने त्यो अन्तवार्ता अघिकै घटना हो । ...... खासमा कांग्रेससँग सरकारमा जाने बेलामा एमाले कांग्रेसबीच भएको सात बुँदे सहमतिमा एमालेले राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपतिलाई संसदले अनुमोदन गर्नुपर्ने उल्लेख्य गराएको थियो । त्यहीँदेखि राष्ट्रपति एमाले र ओलीविरुद्ध नियोजित रुपमा विभिन्न समूह उचाल्ने पछार्ने खेलमा लागेका हुन् ।


आरपारको लडाई लड्ने संकेतमा जनकपुर,गाउ गाउबाट आन्दोलनकारीहरु बढदै
मधेशमा जारी लामो संघर्षमा गाउ गाउबाट आन्दोलनकारीहरु जनकपुर आउन थालेको छ । लामो समय देखि वन्द रहदा पनि सरकारले वहिरो जस्तो बसेपछि जनकपुरमा आरपारको लडाई लडनका लागि जनसमर्थन बढन थालेको छ । .... आइतवार मात्रै जनकपुर आसपास क्षेत्रका गाविसहरुका जनताले समर्थन जनाउदै जनकपुरमा आन्दोलन गरिराखेका संयुक्त मधेशी मोचा र संयुक्त लोकतानित्रक मधेशी मोर्चालाई मार्च पास दिएको छ । ..... जनकपुर नजिक रहेको कुर्था गाविसले मधेश जनआन्दोलन संघर्ष समिति गठन गरेर मोर्चालाई आन्दोलनमा साथ दिने भएको छ भने कनकपटी गाविसका युवाहरुले मधेशी समाज नामक समिति गठन गरि जनकपुरमा आइतवार विशाल जुलुस प्रर्दशन गरेको छ । ...... यता आन्दोलनमा जनसमर्थन बढन लागेपछि आन्दोलन हिंसक हुने अनुमान लगाउन थालिएको छ । प्रशासनले आन्दोलनमा जनलहर बढेको देखेपछि प्रहरीको संखया बढाएको छ भने प्रतयेक दिन एकचोटी जनकपुर नगरमा सेनाले पनि गस्ती गरेको देखिएको छ ।


रौतहटमा सयौं राउण्ड गोली चल्यो, ३० जना प्रर्दशनकारी घाईते एम्बुलेन्स समेत जलाईयो
रौतहटको सदरमुकाम गौरमा प्रहरी र प्रदर्शनकारी बिच मmडप हुदा १ जना सुरक्षाकर्मी सहित ३१ जना प्रर्दशनकारी घाइते भएका छन भने स्थानिय प्रसाशनले दिउसो साढे चार बजे देखि बिहान ५ बजे सम्म गौर नगरपालिका क्षेत्र भित्र कर्फयु लगाएको छ । ...... उग्र प्रदर्शनलाइ नियन्त्रण गर्न

प्रहरीले करीब दुई सय राउण्ड अश्रु ग्यास र सयौं राउण्ड रबर गोली र मेटल गोली चलाएको

स्थानियले बताएका छन् । ....... झडप पश्चात प्रदर्शनकारीले गौरको अदालत चौक र विपी चौकलाई रणभुमीमा परिणत गरीएको थियो । ..... प्रहरीहरु संयमित तरीकाले कार्यालय हाता भित्र बसी रहदा एक्कासि प्रर्दशनकारीहरु द्धारा ढुङ्गा मुढा प्रहार भएपछि शान्तिसुरक्षा कायम गर्न बाध्यताबस बल प्रयोग गर्नु परेको प्रजिअ भुजेलले जानकारी दिनुभयो । ...... यता कर्फयु लगाईए पश्चात उग्र झडप साम्य भए पनि सर्पको टोकाईबाट घाईते एक सर्व साधारण लाई प्रहरीले बिना कसुर बाटोमा घेरा हालि निर्मम तरीकाले कुटे पछि शान्त भएको झडप पुन शुरु भएको थियो । दोबारा शुरु भएको भडप समाचार तयार पार्दा सम्म जारी रहेको छ भने प्रर्दशन कारीले बन्दको अवज्ञा गर्दै एउटा एम्बुलेन्स जलाएका छन ।
देश हाक्ने आश्वसान बाड्दै देश दौडाहामा दर्शन रौनियार
नेपालमा राजनीतीले गती लिन नसकेपछी देशलाई राजनीती निकास दिने उद्धेश्यका साथ उनी देश तथा विदेशका युवाहरु माझ पुगिरहेका छन । ...... अमेरीका बस्दै आएका रौनियार नेपालमा भुकम्प गएपछी उद्धारका लागी खटिए । देशको विकास गर्नका लागी राजनीतीक परिवर्तन आवश्यक रहेको भन्दै उनी खाडी मुलुक यूएई हुदै कतार आईपुगेका थिए । विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली राष्ट्र अमेरकिाको शक्तिशालाी राजनीतीक पार्टी कंग्रेसबाट पहिलो नेपालीको रुपमा सिनेटमा पुगेका उनले अमेरिकाको ह्वाईटहाउसबाट नेपाललाई चिनाउने प्रयास गरेको बताउछन । परिवर्तनका लागी अभियान भन्ने नाराका साथ विभिन्न देशको भ्रमणमा निक्लेका उनी ४० देश घुमिसकेका छन । ...... आफु नजन्मदै बुबा गुमाएका उनी जग्गा बेचेको पन्ध्र सय डलर लिएर पढ्का लागी अमेरिका छिरेका थिए । अमेरिका पुगेर भाडा माझ्ने काम समेत गरेका उनले तल्लो तहबाट निर्वाचीत हुदै ह्वाईटहाउस सम्म पुग्ने पहिलो नेपाली रहेको बताउछन । अहिले सिनेटमा धेरै नेपालीहरु अघी बढीरहेका छन उनी भन्छन । ..... नेपालको राजनीती अवस्थाको बारेमा स्पष्ट पार्दै उनले भने ‘दुई महिना देखी नेपालका राहातको लागी दुर्गम गाउसम्म पुगें , नेपालका २ सय वटा कलेज र युवाहरुका संघसंस्थाहरुमा पुगें , जनताहरु निराष छन , देश बचाउनका लागी दुरदृष्टि भएको नेताको खाचो छ भन्छन ’ । नेपालका सबै राजनीती दलका नेताहरुसँग भेटेको बताउने उनले नेपालभन्दा बाहिर बसेर त्यहाँको रिती र संविधान बुझेको दुरदृष्टी नेताको खाचो रहेको भन्छन । ‘ नेपालमा राजनीतीको व्यपार भएको छ आजकल एनजिओले समेत व्यपार थालेका रहेछन । अमेरिकाको संविधान २ पानाको छ । संविधान आएमा मात्र देशको विकास हुन्छ भन्ने होईन । त्यहाँ जिवन , स्वतन्त्रता र खुसीयाली जस्ता तिन कुराहरु छन । त्यो समयानुसार परिवर्तन भएको छ । त्यसैले नेपालको विकासका लागी सबैभन्दा पहिला राजनीतीक निकास चाहिन्छ । नेपाललाई विकास र राजनीती निकासको गती दिन म तयार छु । ’, उनी भन्छन । देशलाई नेतृत्व दिन तयार रहेको बताउदै नेपालले सुनको कचौरामा भिक मागिरहेको उनको अनुमान छ । ...... नेपालमा राजनीतीक पार्टी र नेताहरुको विकास भएतापनी जनताको विकास नभएको उनको बुझाई छ । परिवर्तका लागी अभियानले देशको विकास खोजेको छ त्यसलाई पुर्णता दिन सबैभन्दा महत्वपुर्ण नेपालीलाई शिक्षा दिनुपर्ने बताउछन । ...... अन्य विकसित देशलाई बुझेका व्यक्तिहरुले मात्र अहिलेको अवस्थालाई परिवर्तन गर्न सक्ने उनले अन्र्तक्रिया कार्यक्रममा बताए । परिवर्तका लागी अभियानको बच्चा जन्मने वित्तिकै नागरिकता , ५ बर्ष सम्म निशुल्क स्वास्थ्य , २० बर्ष सम्म निशुल्क शिक्षा र २० देखी ४० बर्ष सम्मका युवाहरुलार्य देशको विकासमा लगाउनु पर्ने पहिलो प्राथमिकतामा रहेको बताउछन । ‘हामी सबै नेपालीमा देशभक्ती छैन । हामी एनआरएन हैनौ । हामी त एआरए हौ । त्यसैले यो पुस्ताले देशमो जिम्मेवारी लिनुपर्छ ’, उनी भन्छन । ........ आफुले अभियानको क्रममा धेरै युवाहरुलाई प्रत्यक्ष भेटेको बताउदै

नयाँ पार्टी खोलेर अघाडी बढ्न प्रेरणा मिलेको

उनी भन्छन । अन्र्तक्रिया कार्यक्रममा सहभागीहरुको जिज्ञाषा मेटाउदै उनले भने ‘ देशको विकासका लागी संविधान चाहिन्छ भन्ने वाहाना मात्रै हो । संविधान ठुलो कुरा हैन त्यसलाई ४ घण्टामा तयार गर्न सकिन्छ ।

भष्ट्रचार हुने अरबौ रकम निशुल्क स्वास्थ्य र शिक्षामा लगाउन सकिन्छ । दिल्लीमा केजरीवालले गर्न सक्छन भने नेपालमा हामी गर्न किन सक्दैनौ ? ’



Sunday, June 14, 2015

संघीयता र लोकतंत्र मा बेइमानी आर्थिक क्रांति पर पर सार्नु हो

संघीयता र लोकतंत्र मा बेइमानी आर्थिक क्रांति पर पर सार्नु हो। नेपालको गरीबी नै नेपालको राष्ट्रियता भन्ने हरु ले जिति राखेको अवस्था छ। १-२ लाख खस ले ६०-७० लाख खस लाई गुमराह पारेको अवस्था छ। 




Tuesday, May 19, 2015

संघीयता पछि के?

उत्तर सजिलो छ: आर्थिक क्रांति। आर्थिक क्रांति को परिभाषा के? Double digit growth year in year out for 30 years.

Double digit growth rate दिन सक्ने प्रधान मंत्री पास -- double digit growth rate दिन नसक्ने प्रधान मंत्री फेल। मलाई पार्टी सार्टी मतलब छैन।


Saturday, March 07, 2015

Nepal And The Industries Of Tomorrow


Bill Gates says, if he were to start today, he would not launch a software company, he would launch a biotech company. (I am so glad my high school classmate Ravindra Sapkota is the Founder of and runs the top biotech startup in Nepal) Point be noted, Bill Gates is the richest person on earth. And he is the ultimate Maoist to boot. He has touched more poor lives through his Foundation than any Maoist I know.

And I am talking sheer dollars here, I am talking purely money. I am talking wealth, and wealth alone. Brazil can make more money from the Amazon rainforest through biotech than absolutely anything else. Which means, the stupidest thing you can do is, clear up that forest and start growing corn there. There is more money in biotech than there is in hydroelectricity, definitely. But hydroelectricity is also important. It is also a big money maker.

Nepal's richness of flora and fauna is a huge economic asset. It just might be its biggest asset when you think long term. So how much sense does it make to destroy that flora and fauna? Imagine a future where all of Nepal's rivers have run dry! No hydroelectricity, right? Destroying Nepal's flora and fauna is like drying up the rivers. You are murdering Nepal's economic future.

Nepal's cultural diversity is also a huge economic asset. I am thinking the global tourism industry. Nepal has been the most popular choice among Peace Corps volunteers during the entire existence of that program. Why do you think that is? Is it because all Nepalis speak one language? And dress the same? And are homogeneous? No.

The saddest part of the whole federalism debate has been that half the political crowd talks as if Nepal's cultural diversity is a problem. Forget the Madhesis. The Madhesi culture will survive no matter what shape the federalism takes. Absolutely. We should be talking about the Rautes and the Chepangs. All those 100 plus groups with distinct cultures that KP Oli thinks are problematic because they are different but too few in number to be given "identity!" Identity has been made a dirty word in Nepali politics. It is the exact opposite of what needs to happen if Nepal is to grow prosperous. No federalism in Nepal will be meaningful unless all distinct ethnic and cultural groups not only find protection and preservation, but ways to keep their cultures rich and alive. Celebrate diversity if you want to make the country rich.

Similarly, think hydro, but not at the cost of Nepal's rich flora and fauna. There are ways to generate electricity without destroying biodiversity.


Wednesday, November 26, 2014

मेरो रोल

"Robin Hood Im Internet"



मैले नेपाल का लागि जे गर्दै आएको छु २००५ देखि, त्यसलाई पत्रकारिता भन्न मिल्दैन -- त्यो अपमानजनक कुरा हो। त्यो डिजिटल activism हो। २००५-०६ ताका आनन्द विष्टको जे योगदान रह्यो, मेरो त्यो भन्दा कमसेकम २० गुणा, ३० गुणा बढ़ी योगदान रह्यो, 50 गुणा बढ़ी। उ फुल टाइम हप्तामा सात दिने जॉब गरेर बसेको मान्छेको पार्ट टाइम activism ----- म फुल टाइम डिजिटल activism मा लागेको मान्छे।

उ गिरिजाको हौ हौ गर्दै बसेको मान्छे, मैले २००५ मा सात पार्टी र माओवादीको अलायन्स बनाउने कुराको गिरिजाले विरोध गरिरहँदा गिरिजालाई "मट्ठर बयल" भनेको मान्छे। तुलनै छैन। त्यो अलायन्स बिना २००६ को अप्रैल क्रान्ति संभव नै थिएन। त्यो कुरा गिरिजाले नदेखेको।

म फेरि मधेसी क्रांतिमा फुल टाइम दिएको मान्छे --- आनंद विष्ट त्यस क्रांतिको विरोधमा उभिएको मान्छे। काठमाण्डु सनेपामा पानी पर्दा यहाँ न्यु यॉर्क मा छाता ओढ्ने विष्ट। मैले उता बोलिएको कुरा यता सुनदिन भनेको होइन। तर उता जायज नाजायज जे कुरा भनिए पनि सुन्ने मेरो स्टाइल होइन। र आफ्नो कुरा त्यता पुर्याउने मेरो स्टाइल हो।

ढिलो चाडो संघीयता सहितको संविधान आउँछ -- त्यसपछि एक मात्र मुद्दा आर्थिक क्रांतिको हो। अनि त्यहाँ लेज़र फोकस को आवश्यकता पर्छ। म अमेरिका आउनु अगाडि नेपालको एक राजनीतिक पार्टीको उप महासचिव भएर बसेको मान्छेलाई गैर राजनीतिक मान्छे भनेर चित्रण गर्ने प्रयास ethnic prejudice हो भने त्यो ethnic prejudice व्यक्त गर्ने ठाउँ जैक्सन हाइट्स होइन, अर्कै ठाउँ खोजने। यो इलाका मेरो।

जनसम्पर्क भित्र जे हुन्छ त्यो मेरो लागि storm in a teacup हो।

म आगामी ३० वर्षका लागि नेपालको आर्थिक क्रांति प्रति समर्पित छु। निष्पक्ष निर्वाचनमा जनताले चुनेको जुन सुकै पार्टीको मान्छे मलाई स्वीकार्य हुनेछ --- तर एउटा मात्र क्राइटेरिया छ। डबल डिजिट growth रेट दिन सक्ने प्रधान मंत्री पास, दिन नसक्ने फेल।

मोदीले बिलियन डॉलर का दुई दुई वटा हाइड्रो प्रोजेक्ट नेपाल लान भ्याएका छन ---- काम गर्ने प्राइवेट कम्पनीले नै हो। पैसा प्राइवेट सेक्टर कै हो। नेपालमा लॉ एंड आर्डर को स्थितिमा सुधार हुन्छ भने, FDI का लागि सही वातावरण निर्माण हुन्छ भने ----- म प्रधान मंत्री नभएको मान्छेले पनि बिलियन डलरको प्रोजेक्ट नेपाल लान सक्छु। अहिले त पूँजी भएका हरु तरसिन्छन्। गूगल मा सर्च गर्छन अनि तरसिन्छन्। माओवादी भएको देश, माफिया गृह मंत्री भएको देश भन्छन अनि तरसिन्छन्। भारतका केही कम्पनी पसेर म जस्तो मान्छे का लागि बाटो प्रसस्त हुन्छ।

खगेन्द्रले एक पटक जित्यो, अर्को पटक पनि जित्छ होला, तर अहिलेको पाँच वर्षमा NRN अमेरिका को तल देखि माथि पूरै पैनल मेरो हुन्छ। म आफुलाई कुनै पद खानु छैन। तर पैनल मेरो हुन्छ। मेरो पैनल भनेको फुल democratization फुल digitization मा विश्वास गर्ने मानिस हरु हुनेछन्।

मेरो औपचारिक रोले मेरो कम्पनीमा छ र त्यहीँ रहन्छ। मेरा इन्वेस्टर हरु प्रति मेरो जिम्मेवारी छ। मेरा प्रोडक्ट का user हरु प्रति मेरो जिम्मेवारी हुनेछ।  NRN मा मैले कुनै पद खाने छैन आफुले।

आगामी ३० वर्ष नेपालमा जुन सुकै पार्टीको प्रधान मंत्री आए गए पनि नेपालको आर्थिक क्रांतिको one indispensable person म हुनेछु। त्यो मेरो रोल को लागि म न्यु यर्क शहर बस्नु पर्छ। म एउटा सफल tech entrepreneur बन्नु पर्ने हुन्छ। बन्छु। My digital tools are enough.

सगुन, अंजन, छेपाक, डिल्ली, विनोद, कृष्ण (२)
सगुन, अंजन, छेपाक, डिल्ली, विनोद, कृष्ण
आप भारतीय नहीं हैं तो नहीं हैं, मैं तो हुँ
ब्रिटिशले इंडियन सँग आफ्नो अधिकार माग्नुपर्ने यो शताब्दीमा
फिजीके इंडियन और नेपालके इंडियन
जैक्सन हाइट्स मा ५० समुदाय
जैक्सन हाइट्स को सबैभन्दा अग्लो बिल्डिंग
प्रदीप गिरीजीको एक हप्ता पुरानो लेख
I Am Indian
Spectacular Move, Amresh Singh
पुर्ण लोकतान्त्रिक राजनीतिक पार्टी
कांग्रेस-एमालेका बाहुनको उल्लु कुरा